نوروفیدبک یا Neurofeedbacck یک روش غیر تهاجمی است که به کمک ابزارهای الکترونیکی ابتدا امواج مغزی بیمار را در قالب نوار مغزی اندازه‌گیری می‌کند، سپس فیدبک یا بازخوردی در مورد نحوه عملکرد مغز به بیمار ارائه می‌دهد. نوروفیدبک در نهایت می‌تواند نحوه پاسخ مغز به محرک‌های خاص را تغییر دهد. هدف آن کمک به بیماران برای کنترل داوطلبانه برخی از عملکردهای غیر ارادی مغز از طریق شرطی‌سازی است.

به‌همین‌دلیل، بیماران مبتلا به اضطراب، افسردگی، کمبود توجه و بیش‌فعالی (ADHD)، ضربه مغزی و میگرن بیشترین بهره را از آن می‌برند.

ما می‌دانیم که مواجهه با درمان نوروفیدبک ممکن است برای بعضی از افراد ترسناک به نظر برسد. به‌همین‌دلیل، در این مطلب به جزئیات کاملی از آن اشاره خواهیم کرد.

اگر به‌دنبال انجام تست نوروفیدبک معتبر هستید، کارد حرفه‌ای مجتمع پزشکی صدر به‌عنوان بهترین مرکز نوار عصب و عضله در تهران، می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند.

مکانیسم درمانی نوروفیدبک

اصولا ناهنجاری‌هایی مانند افسردگی، بیش‌فعالی، اوتیسم، اضطراب، ضربه مغزی و غیره زمانی اتفاق می‌افتند که امواج مغزی در تعادل کامل با هم کار نکنند.

روش درمانی نوروفیدبک به شما این امکان را می‌دهد که نواحی خاصی از مغز خود را مجددا آموزش دهید تا بتوانید آن‌ها را به بهترین میزان عملکرد برگردانید. به‌همین‌دلیل، از این روش با عنوان آموزش نوروفیدبک نیز یاد می‌شود.

در طول هر جلسه، حسگرهایی بر روی نواحی از سر شما قرار می‌گیرند تا بتوان امواج مغزی خاص را بسته به نوع بیماری اندازه‌گیری کرد. به عنوان مثال، امواج آلفا با آرامش، آمادگی، مدیتیشن و آرامش عمیق مرتبط هستند، درحالی‌که امواج بتا با تمرکز، توجه پایدار، تنش، هوشیاری و هیجان ارتباط دارند.

در مورد کودکان مبتلا به ADHD که با کمبود تمرکز دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، کنترل امواج بتا اهمیت بیشتری دارد و در بیماران مبتلا به استرس و اضطراب مزمن امواج آلفا مورد هدف قرار می‌گیرند.

دستگاه‌های الکترونیکی موجود فعالیت امواج مغزی را زیر نظر می‌گیرند و تقریباً بلافاصله بازخورد را از طریق نشانه‌های دیداری یا صوتی ارائه می‌دهند.

به عنوان مثال، هنگامی‌که امواج بتا را آشکار می‌کنید، صفحه نمایش در پاسخ به این مسئله روشن می‌شود. اگر امواج بتا را مهار کنید، صفحه کم‌نور می‌شود. در واقع هدف این است که سعی کنید رفتار و حالات خود را تغییر دهید تا به مرور صفحه نمایش روشن‌تر شود.

این مسئله می‌تواند به شما کمک کند تا ریشه احساسات خود را براساس واکنش‌های طبیعی‌ که ممکن است حتی متوجه وقوع آن‌ها نشوید، بهتر درک کنید. ممکن است چندین ماه طول بکشد تا بهبودهای مورد نظر را مشاهده کنید.

در برخی از مراکز واکنش‌ها توسط یک نمودار ثبت می‌شوند. در طول هر جلسه ممکن است فیلم، صدا یا موسیقی‌ از طریق هدفون پخش شوند تا کنترل دقیق‌تر امواج مغزی با تحریک حالات مختلف بیمار ممکن شود. بنابراین، برای انجام نوروفیدبک تنها کاری که باید در هر جلسه انجام دهید این است که روی یک صندلی بنشینید و استراحت کنید.

در صورت موثر بودن این روش درمانی، می‌توانید از مصرف داروهای شیمیایی خلاص شوید!

کاربردهای نوروفیدبک

ممکن است این ابهام در ذهن شما شکل بگیرد که کاربرد نهایی نوروفیدبک چیست؟ تحقیقات نشان داده‌اند که این روش در تسکین علائم و درمان بسیاری از شرایط زیر موثر است:

• تشنج
• استرس و اضطراب مزمن
• خشم غیر قابل کنترل
• اعتیاد به مواد مخدر
• اختلالات خواب
• افسردگی
• خستگی مزن
• اختلال استرس پس از حادثه (PTSD)
• اختلال وسواس فکری عملی
• اختلالات رفتاری مخرب مانند اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی
• کمبود توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
• اوتیسم
• میگرن
• ضربه مغزی

به عنوان مثال، اضطراب زمانی به یک مشکل روحی تبدیل می‌شود که مسیرهایی از مغز در مواجهه مداوم با حساسیت‌های شدید قفل شوند. در نتیجه مغز مسیرهای عصبی جدیدی ایجاد می‌کند. هرچه بیشتر در این مسیرها سیر کنیم، متوقف کردن آن‌ها سخت‌تر می‌شود. نوروفیدبک می‌تواند با بستن بعضی از این مسیرها و آموزش مجدد، به بهبود عملکرد مغز برای تسکین علائم اضطراب کمک کند.

در مورد افرادی‌که در کنترل خشم خود مشکل دارند، انجام این روش درمانی این امکان را فراهم می‌کند که واکنش‌های خود را بهتر درک کنند و آن‌ها را از طرف یک منبع بی‌طرف ببینید. در نتیجه به‌مرور می‌توانند در جهت اصلاح آن‌ها قدم بردارند.

نکات درمانی در زمینه نوروفیدبک

میزان اثربخشی این روش به نوع بیماری، میزان همکاری بیمار، تعداد جلسات و میزان ماهر بودن درمانگر یا روانپزشک بستگی دارد.

اخیراً در یک مطالعه، والدین پس از گذراندن یک دروه طولانی آموزش نوروفیدبک توانستند تفاوت‌های قابل توجهی را در میزان تمرکز و رفتارهای تکانشی کودکان بیش‌فعال خود مشاهده کنند.

بنابراین، بهتر است از نوروفیدبک به‌عنوان یک درمان مکمل در کنار درمان‌های پزشکی دیگر مانند دارودرمانی یا جراحی استفاده شود.

مهم این است که به‌موقع و تحت نظر افراد متخصص انجام شود. مطمئنا روانپزشک یا پزشک، در زمینه بهترین زمان شروع این روش درمانی با شما صحبت خواهد کرد.

خطرات، عوارض و موارد منع استفاده از نوروفیدبک

به طور کلی، نوروفیدبک یک روش ایمن، غیر تهاجمی و بدن درد در نظر گرفته می‌شود که با حداقل خطرات همراه است.

طبق یک مطالعه، شایع‌ترین عوارض جانبی آن بروز ناراحتی و خواب‌آلودگی در بیماران مبتلا به درد مزمن، آسیب مغزی تروماتیک و اختلال استرس پس از سانحه است.

مطالعاتی که این درمان را در بیماران مبتلا به افسردگی و اختلال سیستم عصبی مرکزی آزمایش کردند، استدلال کردند که عوارض جانبی آن ممکن است شامل بی‌قراری، تداخل شناختی، اضطراب، تحریک‌پذیری و پرخاشگری باشد.

علاوه بر این، با توجه به اثربخشی غیر قطعی آن، ممکن است برای شما کارساز نباشد یا اثرات آن دوام نیاورد و به طور بالقوه باعث اتلاف وقت و هزینه شود. به‌همین‌دلیل، انجام آن تحت نظر متخصص روانشناسی یا روانپزشک باتجربه اهمیت زیادی دارد.

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم تا حد کافی با نوروفیدبک و کاربردهای آن آشنا شوید. با توجه به سابقه طولانی و تبحر بالای کادر متخصص مرکز پزشکی صدر در این زمینه، پیشنهاد می‌کنیم این فرصت عالی را از دست ندهید. تجهیزات موجود در این مرکز برای انجام تکنیک‌های تشخیصی و درمانی مختلف مانند نوار عصب و عضله و نوار مغزی، از بهترین و به‌روزترین دستگاه‌ها هستند.