تحریک مغناطیسی مغز یا تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (Transcranial Magnetic Stimulation) که به‌صورت مخفف با عنوان تی ام اس (TMS) یاد می‌شود. نوعی درمان غیرتهاجمی است که از یک کویل (سیم‌پیچ) مغناطیسی برای تحریک سلول‌های عصبی و تأثیرگذاری بر فعالیت الکتریکی طبیعی مغز استفاده می‌کند.

این روش در سال 1985 ابداع شد و امروزه به‌صورت گسترده برای بهبود انواع مشکلات سلامت روان و بیماری‌های مرتبط با مغز مانند افسردگی، اختلال وسواس فکری، اسکیزوفرنی و غیره انجام می‌شود. اصولاً این روش زمانی تجویز می‌شود که سایر درمان‌ها موثر نباشند.

تحریک مغناطیسی مغز برای چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟

سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA)، اثرگذاری این روش را برای بهبود موارد زیر تایید کرده است.  

• افسردگی
• اختلال وسواس فکری اجباری
• میگرن
• ترک سیگار

البته هنوز تحقیقات در مورد سایر کاربردهای بالقوه آن برای درمان بیماری‌های زیرر ادامه دارد:

• صرع
• اضطراب مزمن
• اختلال استرس پس از سانحه
• عوارض سکته مغزی
• اسکیزوفرنی
• پارکینسون
• آلزایمر
• ام اس
• درد مزمن
• اختلال دوقطبی
• اختلالات اشتها
• فیبرومیالژیا
• آسیب تروماتیک مغز

موارد مهم قبل از آزمایش تحریک مغناطیسی مغزی

• هر نوع ایمپلنتی که الکترونیکی یا حاوی فلز مغناطیسی باشد را نباید به همراه داشته باشید. زیرا کویل تحریک مغناطیسی مغز شامل یک آهنربای قوی است که می‌تواند هر فلز مغناطیسی را به سمت خود بکشد. این کشش می‌تواند باعث حرکت دادن ایمپلنت، احساس درد شدید یا حتی بروز جراحات شود. در نتیجه برای افرادی‌که کاشت حلزون، صفحات فلزی روی جمجمه، گیره آنوریسم، محرک عصب واگ و سایر دستگاه‌ها را در مغز دارند؛ خطرناک است.
• اگر سابقه تشنج، صرع یا سایر شرایطی‌که بر مغز تأثیر می‌گذارند؛ دارید به پزشک خود اطلاع دهید. اگرچه نادر است، اما تحریک مغناطیسی مغز می‌تواند باعث بروز تشنج شود. اگر یک بیماری مرتبط با تشنج دارید یا دارویی مصرف می‌کنید که خطر تشنج را افزایش می‌دهد. ممکن است پزشک توصیه کند که داروهایتان را تغییر دهید یا به طور کلی روش درمانی دیگری را امتحان کنید.
• برای زنان باردار ممنوع است. زیرا خطر آسیب به جنین وجود دارد.

اگر خطری شما را تهدید نکند. در مرحله بعد پزشک باید بهترین مکان برای قرار دادن کویل روی سر و دوز انرژی مغناطیسی مناسب شما را شناسایی کند.

نحوه انجام تحریک مغناطیسی مغز چگونه است؟

در طول هر جلسه تحریک مغناطیسی مغز برای درمان، یک کویل مجهز به آهنربا روی پوست سر شما قرار می‌گیرد. کویل، پالس‌های مغناطیسی را ارسال و سلول‌های عصبی مغز که در کنترل خلق‌و‌خو و افسردگی نقش دارند را تحریک می‌کند. در واقع تصور می‌شود که نواحی از مغز را فعال می‌کند که در طول افسردگی و غیره فعالیتشان کاهش یافته است.

البته ازآنجایی‌که برای درمان افسردگی این روند شامل ارسال پالس‌های مغناطیسی مکرر است؛ از آن با عنوان TMS تکراری (Repetitive TMS) یا rTMS یاد می‌شود.

کویل الکترومغناطیسی به طور مکرر خاموش و روشن می‌شود تا پالس‌های تحریک‌کننده تولید کند. این مسئله منجر به احساس ضربه زدن روی سر و شنیدن صدای کلیک‌مانند و به‌دنبال آن مکث می‌شود. به‌همین‌دلیل، گوش‌گیرهایی به شما داده می‌شوند تا در طول عمل استفاده کنید.

معمولا اولین جلسه درمانی حدود 1 ساعت طول می‌کشد. اما جلسات بعدی کوتاه‌تر هستند و حدود 20 دقیقه طول می‌کشند.

همچنین برای درمان مشکلات شدیدتر مانند اختلال وسواس فکری اجباری و ترک سیگار از تحریک مغناطیسی عمیق (deep TMS) استفاده می‌شود. تفاوت بین rTMS و تی ام اس عمیق در نوع کویل مورداستفاده است. کویل مختص تی ام اس عمیق، نواحی عمیق‌تر و وسیع‌تری از مغز را تحریک می‌کند.

بعد از انجام تی ام اس چه مراقبت‌هایی لازم است؟

تحریک مغناطیسی مغز تهاجمی نیست، نیازی به بیهوشی ندارد و به‌صورت سرپایی انجام می‌شود. به‌همین‌دلیل، بعد از انجام آن می‌توانید کارهای روزانه خود را از سر بگیرید.

ممکن است برای مدت کوتاهی پس از آن سردرد داشته باشید که جای نگرانی نیست. اصولا اگر TMS برای شما موثر باشد، علائم ممکن است بهبود یابند یا به طور کامل از بین بروند.

البته اگر افسردگی یا سایر مشکلات روانی و ذهنی شما حداقل به مدت 2 تا 3 ماه بهبود یافتند و بعدا دوباره عود کردند. می‌توانید روند درمان را دوباره تکرار کنید. شاید به‌همین‌دلیل است که پزشکان توصیه می‌کنند پس از تکمیل یک سری درمان تی ام اس، دارودرمانی و روان‌درمانی به‌صورت مداوم انجام شوند.

آیا تی ام اس برای مغز مضر است؟

تا به الان، کارشناسان ده‌ها مطالعه تحقیقاتی در مورد این روش انجام داده‌اند. هیچ یک از این مطالعات اثری از خطرات مغزی ناشی از آن مانند از دست دادن حافظه پیدا نکرده‌اند.

به طور کلی، تحریک مغناطیسی مغز ایمن و قابل تحمل در نظر گرفته می‌شود. با این حال، در موارد نادر برخی عوارض جانبی به همراه دارد.

از عوارض tms می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشنج
• شیدایی به‌ویژه در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی
• از دست دادن شنوایی، به‌خصوص اگر گوش‌ها در طول درمان به خوبی محافظت نشده باشند.

تحریک مغناطیسی مغز را در کدام مرکز انجام دهیم؟

اگر به دستور پزشک قصد انجام این روش را دارید، پیشنها ما به شما مراجعه به مرکز ام آر آی مجتمع پزشکی صدر است. مطمئنا در این شرایط نگران بروز هرگونه عوارض جانبی احتمالی نخواهید بود و بهترین نتایج را دریافت خواهید کرد.