الاستوگرافی چیست؟

الاستوگرافی (Elastography) یک تکنیک تصویربرداری پزشکی غیرتهاجمی است که از ارتعاشات با فرکانس پایین برای اندازه‌گیری کشسانی اندام‌های داخل بدن (به‌ویژه کبد) استفاده می‌کند.

معمولاً در طی سونوگرافی یا ام آر آی انجام می‌شود و دستگاه سرعت حرکت این ارتعاشات را در اندام اندازه‌گیری می‌کند. در نهایت، کامپیوتر از داده‎های بدست‌آمده برای ایجاد یک نقشه بصری استفاده می‌کند تا خاصیت ارتجاعی بافت مورد نظر مشخص شود.

این کار کمک می‌کند تا پزشک شرایط خاصی مانند فیبروز کبدی (ایجاد بافت اسکار در کبد) را به درستی تشخیص داده و مرحله‌بندی کند.

در صورت عدم درمان، فیبروز می‌تواند میزان جریان خون در کبد را کاهش دهد و به وضعیت جدی‌تری مانند سیروز یا سرطان کبد تبدیل شود. سیروز کبدی به‌دلیل اثرگذاری بر عملکرد کبد، یک وضعیت تهدیدکننده زندگی است. در ادامه به جزئیات بیشتری درباره کاربردها و نحوه انجام الاستوگرافی در تهران اشاره خواهیم کرد.

کاربردهای الاستوگرافی چیست؟

الاستوگرافی اغلب برای تشخیص و ارزیابی شدت بیماری‌های کبدی استفاده می‌شود. چراکه سفت شدن بافت کبد معمولاً نشانه بیماری است. در مرحله بعد، از نتایج الاستوگرافی کبد می‌توان برای موارد زیر استفاده کرد:

• هدایت روش‌های درمانی
• نظارت بر میزان پاسخ کبد به درمان
• انجام دقیق بیوپسی کبد برای آسیب‌شناسی
• پیش‌بینی خطر عوارض بیماری‌های کبدی، مانند خونریزی گوارشی و تجمع مایع در شکم (آسیت)

بهتر است بدانید که از این روش تصویربرداری برای تشخیص بیماری‌های سایر اندام‌ها مانند تومور سینه، ندول تیروئید و تومور پروستات نیز استفاده می‌شود. همچنین برای ارزیابی وضعیت عضلات و تاندون‌ها نیز کارایی دارد.

انواع الاستوگرافی چیست؟

دو نوع اصلی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

الاستوگرافی همراه با سونوگرافی

این روش غیرتهاجمی که با عنوان الاستوگرافی گذرا نیز شناخته شده است؛ از مبدل دستگاه سونوگرافی و امواج صوتی برای تصویربرداری و بررسی میزان سفتی بافت‌های نرم بدن استفاده می‌کند. زیرا در مقایسه با بافت طبیعی، امواج صوتی سریع‌تر از توده‌های سرطانی و نواحی فیبروز شده عبور می‌کنند.

الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE)

این آزمایش برای تولید تصاویر و بررسی میزان کشسانی بافت‌های داخلی بدن، امواج اولتراسوند را با امواج مغناطیسی و امواج رادیویی ام آر آی ترکیب می‌کند.

موج برشی

اخیراً نوع جدیدی از فناوری سونوگرافی با عنوان الاستوگرافی موج برشی (Shear wave elastography) برای بررسی کشسانی بافت معرفی شده است.

در این روش برای تولید امواج برشی، مبدل پالس‌هایی با شدت بالا ارائه می‌کند که در نهایت تصاویری با کیفیت بالاتر حاصل ‌می‌شوند. در نتیجه برای بررسی میزان سفتی بافت نرم پستان، کبد، سیستم اسکلتی عضلانی، پروستات و تیروئید، روش کارآمدتری است.

الاستوگرافی به چه صورتی انجام می‌شود؟

نحوه انجام الاستوگرافی در تهران، به نوع آن بستگی دارد. معمولا الاستو گذرا که فقط چند دقیقه طول می‌کشد، شامل مراحل زیر است:

• ابتدا رادیولوژیست برای کمک به کاهش اصطکاک، ژل شفافی را روی پوست شما می‌مالد.
• سپس مبدل دستگاه اولتراسوند را در نزدیکی اندام مورد نظر، روی پوست حرکت می‌دهد.
• مبدل ارتعاشات با فرکانس پایین را به بدن ارسال می‌کند. ارتعاشات به اندام برخورد کرده و انعکاس آن‌ها توسط کامپیوتر پردازش شده و در قالب یک تصویر نمایش داده می‌شود.
• رادیولوژیست می‌تواند به کمک آن اندازه، شکل و میزان سفتی اندام را بررسی کند.

الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی ممکن است 30 تا 45 دقیقه طول بکشد و مراحل آن عبارتند از:

• ابتدا روی تخت دستگاه ام آر آی دراز می‌کشید.
• سپس تکنسین یک دستگاه کوچک به نام دِرایور را برای تولید ارتعاشات با فرکانس پایین، در نزدیکی اندام مورد نظر قرار می‌دهد. مثلا برای الاستوگرافی پستان روی پستان‌ها یا برای الاستوگرافی کبد در پایین قفسه سینه سمت راست قرار می‌گیرد. دستگاه‌های ارسال‌کننده و دریافت‌کننده امواج رادیویی نیز در نزدیکی درایور روی پوست قرار می‌گیرند.
• اگر نیاز به تزریق داخل وریدی ماده حاجب (گادولینیم) باشد، انجام می‌شود.
• تخت به‌صورت خودکار وارد بخش تونل‌مانند دستگاه MRI می‌شود. در حین تصویربرداری باید کاملاً بی‌حرکت باشید و نفس خود را برای چند لحظه حبس کنید. زیرا درایور ارتعاشات و لرزش‌های کوچکی را به سمت اندام شما هدایت می‌کند تا از آن عکس بگیرید.
• در نهایت، تخت از داخل دستگاه خارج شده و می‌توانید از روی آن بلند شوید.

رادیولوژیست تصاویر را به خوبی آنالیز و تفسیر می‌کند و گزارش نهایی را برای پزشک معالج شما ارسال می‌کند. معمولا پزشک براساس آن، دستور انجام آزمایش‌های بیشتری مانند بیوپسی را می‌دهد یا روند درمان را به سرعت آغاز می‌کند.

عوارض و محدودیت‌های الاستوگرافی

ازآنجایی‌که برای انجام این روش از اشعه ایکس استفاده نمی‌شود، هیچ خطر شناخته‌شده‌ای شما را تهدید نمی‌کند. با این وجود، اگر باردار هستید از قبل به پزشکان اطلاع دهید. زیرا برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که در سه ماهه اول بارداری، قرار گرفتن جنین در معرض میدان مغناطیسی دستگاه ام آر آی ممکن است مضر باشد.

همچنین انجام الاستوگرافی برای بیماران زیر نیز توصیه نمی‌شود:

• کسانی‌که درگیر آسیت هستند، زیرا تجمع مایع در شکم می‌تواند مانع از ارسال ارتعاشات به کبد شود.
• کسانی‌که به هپاتیت حاد (التهاب کبد) یا نارسایی قلبی مبتلا هستند. زیرا این شرایط نیز مانند فیبروز باعث سفتی بافت کبد می‌شوند و پزشک ممکن است نتواند عامل اصلی را تشخیص دهد.
• افرادی‌که به شدت چاق هستند یا نمی‌توانند به پشت دراز بکشند.
• کسانی‌که رسوب آهن زیادی در کبد دارند. زیرا دقت الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی را کاهش می‌دهد.

اگر به‌دنبال یک مرکز تصویربرداری مطمئن هستید، مجتمع پزشکی صدر می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند. کادر پزشکی باتجربه و تجهیزات پیشرفته آن باعث شده‌اند که به‌عنوان بهترین مرکز الاستوگرافی در تهران شناخته شود.