کبد بزرگترین اندام داخلی بدن با عملکردهای حیاتی مانند جذب مواد مغذی و دفع مواد زائد است. زمانی‌که تومور بدخیم در کبد ایجاد می‌شود، سلول‌های کبدی شروع به تکثیر بیش‌ازحد و سپس از بین رفتن می‌کنند و به‌مرور عملکرد این اندام مختل می‌شود. سرطان کبد معمولاً فقط محدود به بافت کبد نیست و مجاری صفراوی را نیز درگیر می‌کند. به‌همین‌دلیل، تشخیص و درمان به‌موقع این بیماری اهمیت زیادی دارد.

سرطان کبد چیست؟

سرطان کبد به رشد تومورهای بدخیم در ساختار داخلی کبد که باعث اختلال در عملکرد آن می‌شود، گفته می‌شود. اگرچه کبد یک عضو حیاتی است، اما این عضو در برابر سرطان آسیب‌پذیر است. به‌خصوص اگر بیمار سابقه ابتلا به سیروز کبد، هپاتیت C و بیماری کبد چرب غیرالکلی را داشته باشد.

به دلیل مسائل مختلف، تعداد مبتلایان به سرطان کبد در سراسر دنیا در حال افزایش است. ازآنجایی‌که پزشکان می‌توانند اقدامات موثرتری برای درمان آن در مراحل اولیه انجام دهند؛ بهتر است به محض بروز علائم غیرطبیعی، به پزشک مراجعه کنید.

انواع سرطان کبد

لازم است بدانید که انواع مختلفی از سرطان می‌توانند در کبد ایجاد شوند. اگر سرطان از خود سلول‌های کبدی نشات بگیرد، از این وضعیت با عنوان سرطان اولیه کبد یاد می‌شود. از انواع سرطان اولیه کبد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کارسینوم هپاتوسلولار یا کارسینوم سلول‌های کبدی. بیشترین شیوع را دارد و از سلول‌های اصلی کبد (هپاتوسیت‌ها) شروع می‌شود.
• کلانژیوکارسینوم یا سرطان مجرای صفراوی. از سلول‌های پوشاننده مجاری صفراوی شروع می‌شود. مجاری صفراوی، کبد را به روده و کیسه صفرا متصل می‌کند.
• آنژیوسارکوم. از رگ‌های خونی کبد شروع می‌شود. به‌ندرت بروز می‌کند و اغلب افراد بالای 70 سال را درگیر می‌کند.
• هپاتوبلاستوم. اغلب در کودکان زیر 3 سال دیده می‌شود و در 70 درصد از بیماران، به کمک جراحی و شیمی‌درمانی قابل درمان است.

گاهی نیز سرطان از اندام‌های دیگر بدن مانند روده بزرگ، سینه و ریه به کبد سرایت می‌کند. از این وضعیت با عنوان سرطان ثانویه کبد یا سرطان متاستاتیک کبد یاد می‌شود.

نشانه‌ها و علائم سرطان کبد

علائم سرطان کبد با پیشرفت آن بیشتر ظاهر می‌شوند و اغلب شامل موارد زیر هستند:

• ناراحتی و درد شکمی، به‌ویژه در قسمت بالا و سمت راست شکم
• زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان)
• تیره شدن رنگ ادرار و کمرنگ شدن رنگ مدفوع
• حالت تهوع و استفراغ
• کاهش اشتها
• کبودی یا خونریزی بی‌دلیل
• ضعف و خستگی
• تب بالا
• کاهش وزن بی‌دلیل

البته ازآنجایی‌که این علائم شباهت زیادی به علائم هپاتیت، سیروز یا تنبلی کبد دارند، لازم است توسط یک پزشک متخصص بررسی شوند.

علل ابتلا به سرطان کبد و کیسه صفرا

سرطان در کبد و کیسه صفرا زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های کبدی تغییراتی با عنوان جهش در DNA خود ایجاد کرده و شروع به رشد خارج از کنترل و ایجاد تومور کنند. مهم‌ترین عوامل خطر برای بروز سرطان اولیه و ثانویه کبد عبارتند از:

• عفونت مزمن کبد
• ابتلا به بیماری کبد چرب و سیروز
• ابتلا به اختلالات ژنتیکی مانند هموکروماتوز، کمبود آنزیم آلفا 1 آنتی‌تریپسین، تیروزینمی، بیماری ویلسون یا پورفیریا کوتانئا تاردا
• ابتلا به دیابت نوع 2
• مصرف سیگار و الکل
• چاقی و اضافه وزن
• قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی
• استفاده طولانی‌مدت از استروئیدهای آنابولیک

روش‌های تشخیص سرطان کبد

معمولا اگر پزشک در طول معاینه متوجه علائم و نشانه‌های سرطان کبد شود، در مرحله بعد برای تشخیص دقیق‌تر دستور انجام آزمایش‌های زیر را می‌دهد.

آزمایش خون

پزشک به کمک نتایج آزمایش خون می‌تواند موارد زیر را بررسی کند:

• میزان آنزیم‌های کبدی و وضعیت عملکرد کبد
• ابتلا یا عدم ابتلا به هپاتیت B یا C و برخی مشکلات ژنتیکی
• میزان آلفا فتوپروتئین (AFP) به‌عنوان یک نشانگر سرطان

سونوگرافی

سونوگرافی کبد متداول‌ترین روش برای ارزیابی سرطان اولیه کبد است. چراکه می‌تواند اندازه و محل بافت غیرطبیعی در کبد را نشان دهد.

سی تی اسکن

سی تی اسکن کبد تصاویر سه‌بعدی تولید می‌کند و می‌تواند کمک زیادی به تشخیص اندازه و سایز تومور کبد کند. همچنین می‌تواند نشان دهد که آیا سرطان گسترش یافته است یا خیر.

ام آر آی

ام آر آی کبد تصاویر دقیقی از بدن تولید می‌کند. به‌همین‌دلیل، می‌تواند اندازه تومور کبد و تاثیر آن بر عروق خونی را نشان دهد.

پِت اسکن

پت اسکن تصاویر رنگی سه‌بعدی تولید می‌کند و اغلب برای ارزیابی سرطان ثانویه کبد استفاده می‌شود. زیرا می‌تواند نشان ‌دهد که هرگونه سرطان تا کجای بدن گسترش پیدا کرده است.

آنژیوگرافی

نتیجه این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت رگ‌های خونی کبد را بررسی کند. در طی آن ابتدا ماده حاجب به یک سرخرگ تزریق و سپس تصویربرداری انجام می‌شود.

بیوپسی

از طریق بیوپسی کبد، مقدار کمی از بافت کبد برای بررسی زیر میکروسکوپ برداشته می‌شود. بدین‌شکل، پزشک می‌تواند سلول‌های کبد را از نظر سرطانی بودن بررسی کند. معمولاً بیوپسی کبد با یک سوزن ظریف و به روش جراحی باز یا لاپاراسکوپی انجام می‌شود.

روش‌های درمان سرطان کبد

رایج‌ترین روش‌های درمان سرطان اولیه کبد، ابلیشن تومور و شیمی‌ درمانی است.

برای سرطان ثانویه کبد اغلب از ترکیبی از جراحی و شیمی ‌درمانی استفاده می‌شود. در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد.

عمل جراحی

جراحی اغلب شامل برداشتن بخشی از کبد (هپاتکتومی جزئی) برای حذف تومور است. البته در برخی از بیماران امکان برداشتن بخشی از کبد وجود ندارد و لازم است کبد به طور کامل برداشته و سپس پیوند انجام شود.

ابلیشن تومور

در این روش معمولاً از امواج مایکروویو برای گرم کردن و تخریب سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. گاهی نیز پزشک به‌سراغ تزریق الکل یا کرایوتراپی می‌رود.

شیمی ‌درمانی

بسته به نوع سرطان، ممکن است پزشک از داروهای خوراکی یا تزریقی شیمی‌درمانی برای از بین بردن، کوچک کردن سایز یا کند کردن سرعت رشد تومورها استفاده کند.

درمان بیولوژیکی

اصولا هدف از درمان بیولوژیکی، توقف روند رشد و عملکرد سلول‌های سرطانی کبد یا تقویت سیستم ایمنی بدن برای حذف این سلول‌ها است.

پرتودرمانی داخلی انتخابی

در این روش، تومورهای کبد مستقیما توسط دوز بالایی از پرتوهای قوی مورد هدف قرار می‌گیرند. معمولاً زمانی استفاده می‌شود که تومور کبد با جراحی قابل برداشت نباشد.

جایگذاری استنت

اگر سرطان مجرای صفراوی را مسدود کرده و صفرا در کبد انباشته شده باشد؛ پزشک با قرار دادن استنت می‌تواند به تخلیه آن کمک کند.

روش‌های تسکینی

ممکن است پزشک برای بهبود کیفیت زندگی و کاهش علائم از روش‌های تسکینی مانند دارو درمانی، روان ‌درمانی و غیره نیز استفاده کند.

آیا سرطان کبد در کودکان هم رخ می‌دهد؟

بله، متاسفانه کودکان نیز ممکن است درگیر انواع سرطان کبد مانند هپاتوبلاستوم، کارسینوم سلول‌های کبدی، سارکوم جنینی تمایزنیافته کبد یا کارسینوم فیبرولاملار شوند.

طول عمر بیماران مبتلا به سرطان کبد چقدر است؟

داده‌ها نشان داده‌اند که فقط 35 درصد از افرادی‌که در مراحل اولیه سرطان کبد و کیسه صفرا هستند؛ تا پنج سال پس از تشخیص زنده می‌مانند. همچنین با پیشرفت سرطان، این میزان به 12 تا 3 درصد می‌رسد. بنابراین، نمی‌توان انکار کرد که سرطان کبد یک بیماری تهدیدکننده زندگی است.

آیا مردان بیشتر از زنان به سرطان کبد دچار می‌شوند؟

بله طبق آمار مردان دو برابر زنان، بیشتر در معرض ابتلا سرطان کبد و کیسه صفرا هستند. زیرا سبک زندگی ناسالم‌تری دارند و میزان مصرف سیگار و الکل در آنها بالاتر است.