بیوپسی مغز استخوان گاهی تنها راه تشخیص بیماری‌های استخوان است که آزمایش‌های معمول خون قادر به شناسایی آن‌ها نیستند. در مواقعی که آزمایش‌ خون موارد غیرطبیعی را نشان می‌دهند، این روش می‌تواند مسیر تشخیص بیماری را هموار سازد و اطلاعات دقیقی را در اختیار پزشکان قرار دهد.

بیوپسی مغز استخوان چیست؟

بیوپسی مغز استخوان روشی تخصصی است که در آن نمونه‌ای از بخش بافت مغز استخوان (بافت اسفنجی درون استخوان‌های بزرگ) برداشته می‌شود تا زیر میکروسکوپ بررسی شود.

هدف از این نمونه ‌برداری تشخیص بیماری‌های خون و مغز استخوان است. پزشکان از نمونه برداری مغز استخوان برای شناسایی اختلالات خونی، انواع سرطان استخوان، تومور استخوان و بررسی علت تب‌های ناشناخته کمک می‌گیرند.

اغلب این روش با آسپیراسیون مغز استخوان انجام می‌شود تا بخش مایع و جامد مغز استخوان همزمان بررسی شوند.

دلایل نیاز به نمونه برداری مغز استخوان

• تشخیص بیماری‌های مرتبط با مغز استخوان و سلول‌های خونی
• بررسی پیشرفت بیمار
• تعیین استیج بیماری
• بررسی‌ سطح آهن خون
• نظارت بر روند درمان

انواع روش‌های بیوپسی مغز استخوان

بیوپسی مغز استخوان به‌ دو روش زیر انجام می‌شود:

آسپیراسیون مغز استخوان

در این روش، یک سوزن نازک و بلند وارد استخوان می‌شود تا مقدار کمی از بخش مایع داخل آن استخراج شود. این نمونه حاوی سلول‌های خونی، سلول‌های بنیادی خونساز، پلاکت‌ها و سایر اجزای خون‌ است که زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند.

بیوپسی سوزنی مغز استخوان

در‌ این روش، از سوزنی کمی ضخیم‌تر استفاده می‌شود تا یک بخش کوچک از بافت جامد مغز استخوان برداشته شود. این نمونه ساختار کلی مغز استخوان، الگوی پراکندگی سلول‌ها و وجود هرگونه ناهنجاری در بافت را نشان می‌دهد.

اطلاعات به‌دست‌آمده از بیوپسی سوزنی برای تشخیص دقیق‌تر سرطان مغز استخوان، بررسی میزان سلول‌سازی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آمادگی برای آزمایش

نمونه برداری مغز استخوان معمولاً به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و به آمادگی خاصی نیاز ندارد، اما در برخی موارد نکاتی را باید رعایت کنید:

• اگر آرام‌بخش دریافت کنید، باید از شب قبل از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
• باید فردی همراه داشته باشید تا پس از پایان معاینه شما را به خانه برساند.
• فهرست داروها و مکمل‌هایی را که مصرف می‌کنید به پزشک اطلاع دهید؛ چراکه احتمال دارد برخی از آن‌ها خطر خونریزی را افزایش دهند.
• اگر دچار اضطراب یا نگرانی هستید، این موضوع را با پزشک در میان بگذارید؛ در برخی مواقع برای کاهش اضطراب، داروی آرام‌بخش به بیمار تزریق می‌شود.

نحوه انجام بیوپسی مغز استخوان

نمونه برداری مغز استخوان اغلب اوقات با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود؛ این نوع بی‌حسی اغلب کافی است، اما برخی اوقات هنگام کشیدن مایع مغز استخوان (آسپیراسیون)، بیمار با درد ناگهانی و کوتاه‌مدتی روبرو می‌شود. پیش از شروع آزمایش، ناحیه مورد نظر با مواد ضدعفونی‌کننده تمیز و محل ورود سوزن مشخص می‌شود.

برخلاف بیوپسی استخوان، نمونه‌گیری از بخش داخلی استخوان لگن و ناحیه تاج خاصره خلفی انجام می‌شود.

در این مرحله، بیمار باید به پهلو یا روی شکم دراز بکشد. بدن با پارچه‌ای پوشانده می‌شود تا فقط قسمت مورد نظر در دسترس باشد.

برای آسپیراسیون مغز استخوان پزشک یا پرستار با ایجاد برش کوچکی روی پوست، سوزن ظریفی را به داخل مغز استخوان هدایت می‌کند. سپس با سرنگ، مقدار کمی از مایع مغز استخوان استخراج می‌شود.

در بیوپسی سوزنی، پزشک از سوزنی با قطر بیشتر استفاده می‌کند. این ابزار به‌گونه‌ای طراحی شده که بتواند یک بخش استوانه‌ای‌ شکل از بافت مغز استخوان را به‌صورت کامل بیرون آورد تا امکان بررسی دقیق‌تری فراهم شود.

پس از آن، تیم درمانی نمونه‌ها را بررسی می‌کند تا از کیفیت آن مطمئن شوند و پس از تایید، کار به اتمام می‌رسد.

مراقبت‌های بعد از بیوپسی مغز استخوان

• بعد از بیوپسی استخوان به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دراز بکشید و محل ورود سوزن را فشار دهید تا از خونریزی جلوگیری شود.
• اگر آرامبخش دریافت کرده‌اید حتما باید به‌همراه شخصی از نزدیکان خود محل کلینیک را ترک کنید.
• در صورت درد، می‌‌توانید از مسکن‌های بدون نسخه استفاده کنید.
• تا یک روز بعد از نمونه‌برداری، استراحت کنید.
• تا ۲۴ ساعت دوش نگیرید تا پانسمان خیس‌ نشود.

عوارض بیوپسی مغز استخوان چیست؟

اغلب نمونه برداری مغز استخوان روشی بی‌خطر است، اما در برخی مواقع احتمال دارد که عوارض نادری بروز کند. مهم‌ترین عوارض این بیماری عبارتند از:

• احتمال خونریزی شدید در محل نمونه گیری
• بروز عفونت مخصوصاً در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف
• احتمال بروز مشکلات قلبی و ریوی در صورت نمونه‌برداری از استخوان سینه

هزینه بیوپسی مغز استخوان

هزینه بیوپسی مغز استخوان در مجتمع پزشکی صدر باتوجه به مواردی مانند نوع بیوپسی، ابزارها و تجهیزات مورد استفاده، نیاز به آزمایش‌های پیش از نمونه‌برداری، بستری و سایر هزینه‌های جانبی متغیر است.