لوله‌های برونش یا همان نایژه، هوا را از نای وارد ریه‌ها می‌کنند. برونشیت وضعیتی است که بر روی این لوله‌ها تأثیر می‌گذارد و باعث التهاب، تجمع مخاط و باریک شدن آنها می‌شود. در این شرایط، هوای کمتری از آنها عبور می‌کند و علائمی مانند سرفه، تنگی نفس و تب بروز می‌کنند. این علائم ممکن است از چند روز تا چند هفته ادامه داشته باشند.

بیماری برونشیت ریه، ممکن است به طور ناگهانی شروع شود و کوتاه‌مدت (حاد) باشد یا به تدریج شروع شود و طولانی‌مدت (مزمن) شود. نوع حاد آن معمولاً توسط ویروس ایجاد می‌شود و خود‌به‌خود از بین می‌رود. اما نوع مزمن هرگز از بین نمی‌رود و فقط می‌توان علائم آن را مدیریت کرد.

برونشیت چیست؟

برونشیت نوعی بیماری تنفسی عفونی است که در آن پوشش لوله‌های برونش ملتهب و پر از مخاط می‌شود. هنگامی‌که بدن سعی می‌کند از شر این مخاط خلاص شود، سرفه‌های شدید بروز می‌کنند.

برای درمان، معمولاً پزشک علاوه‌بر تجویز دارو توصیه می‌کند که بیمار بیشتر استراحت کند و مایعات فراوان بنوشد. اگر این روش‌ها موثر نباشند، لازم است بیمار چند روز در بیمارستان بستری شود. بنابراین، تشخیص و درمان به موقع این بیماری اهمیت زیادی دارد.

انواع برونشیت

همانطورکه ذکر کردیم، به دو شکل حاد و مزمن وجود دارد.

برونشیت حاد

نوع حاد آن اغلب توسط همان ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های تنفسی می‌شوند، ایجاد می‌شود. معمولاً به شکل گلودرد، آبریزش بینی یا عفونت سینوسی شروع می‌شود. سپس مجاری هوایی را درگیر کرده و باعث بروز سرفه و مشکل تنفسی می‌شود. این علائم طی 7 تا 10 روز بدون اثرات ماندگار از بین می‌روند. به‌همین‌دلیل، اکثر افراد مبتلا به برونشیت حاد نیازی به درمان ندارند.

برونشیت مزمن

از نظر پزشکان، اگر بیمار در اکثر روزهای ماه و حداقل به مدت سه ماه از سال، سرفه خلط‌دار و تنگی نفس داشته باشد، درگیر برونشیت مزمن شده است. این وضعیت جدی، نوعی بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) است. زیرا لوله‌های ملتهب برونش مخاط زیادی تولید می‌کنند.

بیشتر در افراد مبتلا به آسم یا آمفیزم دیده می‌شود و اغلب به‌دلیل سیگار کشیدن بروز می‌کند.

علائم بیماری برونشیت چیست؟

معمولاً در اثر برونشیت حاد، علائم زیر که بسیار شبیه به علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا هستند، بروز می‌کنند:

• سرفه همراه با خروج خلط از دهان و به رنگ شفاف، سفید، خاکستری متمایل به زرد یا سبز
• گلودرد
• سردرد و بدن‌درد خفیف
• تب‌ولرز خفیف
• خستگی و ضعف بدنی
• احساس درد در قفسه سینه
• تنگی نفس و خس‌خس سینه

این علائم معمولاً پس از گذشت یک هفته بهبود می‌یابند. البته ممکن است سرفه‌های خشک چند هفته طول بکشند.

درصورتی‌که در برونشیت مزمن، این علائم حداقل سه ماه طول می‌کشند و مدام عود می‌کنند. همچنین مشکلاتی مانند سرفه کردن و تنگی نفس به مرور بدتر می‌شوند. درحدی‌که بیمار مدام خلط خونی تخلیه می‌کند و با عفونت‌های مکرر تنفسی مواجه می‌شود.

علل ابتلا به برونشیت ریه

این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که لوله‌های برونش در اثر ورود ویروس، باکتری یا ذرات محرک ریه (مانند دود سیگار و گرد‌وغبار) ملتهب شوند. معمولاً افراد زیر بیشتر در معرض خطر ابتلا به نوع حاد آن هستند:

• کسانی‌که اخیراً درگیر عفونت ویروسی یا باکتریایی ریه شده‌اند.
• کسانی‌که سابقه آسم یا آلرژی دارند.

نوع مزمن آن ناشی از تحریک مکرر و آسیب به راه‌های هوایی ریه است. از این رو، علل احتمالی بروز آن عبارتند از:

• قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا، گردوغبار و انواع دود
• ژنتیک
• سابقه ابتلا به بیماری‌های تنفسی یا بیماری رفلاکس اسید معده به مری
• سابقه ابتلا به آسم یا آلرژی
• ضعف سیستم ایمنی بدن

راه‌های تشخیص برونشیت ریه

در چند روز اول بیماری، تشخیص برونشیت حاد از سرماخوردگی یا آنفولانزا کمی دشوار است. به‌همین‌دلیل، پزشک در طول معاینه فیزیکی سعی می‌کند که به کمک گوشی پزشکی وضعیت ریه‌های بیمار را هنگام تنفس کردن بررسی کند. سپس اگر به مورد خاصی مانند افت اکسیژن مشکوک شد، دستور انجام یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را می‌دهد.

رادیوگرافی قفسه سینه

می‌تواند با ارائه تصویر به تشخیص علت احتمالی سرفه‌های ممتد بیمار کمک کند.

سی تی اسکن ریه

اگرچه در سی تی اسکن ریه نیز از اشعه ایکس استفاده می‌شود، اما می‌تواند تصاویر مقطعی، سه ‌بعدی و دقیق‌تری از ریه فراهم کند.

آزمایش خلط

خلط همان مخاطی است که از ریه‌ها هنگام سرفه کردن تخلیه می‌شود. می‌توان آن را زیر میکروسکوپ بررسی و سپس کشت داد تا نوع عفونت ریه مشخص شود.

آزمایش خون

اگر پزشک احتمال دهد که علاوه‌بر برونشیت، عفونت تنفسی دیگری نیز وجود دارد، ممکن است به آزمایش کشت خون نیاز باشد.

تست عملکرد ریوی

در این تست، بیمار در وسیله‌ای به نام اسپیرومتر می‌دمد تا پزشک میزان ظرفیت و سرعت خروج هوا از ریه‌ها را اندازه‌گیری کند. زیرا در شرایطی مانند آسم، برونشیت مزمن و آمفیزم، ظرفیت ریه‌ها به میزان زیادی کاهش پیدا می‌کند.

بیوپسی ریه

اگر پزشک علت بروز علائم بیمار را وجود توده یا سرطان ریه تشخیص دهد. ممکن است بیوپسی یا نمونه ‌برداری از بافت ریه برای تشخیص سلول‌های سرطانی، انجام شود.

آیا برونشیت درمان می‌شود؟

در اکثر بیماران، نوع حاد آن بدون درمان و در عرض چند هفته بهبود می‌یابد. اما برای کمک به تسکین علائم یا درمان علت زمینه‌ای این بیماری، پزشک ممکن است برای دارودرمانی یا تراپی اقدام کند.

دارودرمانی

تمامی باید پس از چکاپ سلامتی و نظر پزشک تجویز شود. از داروهای موثر در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• داروهای ضدویروسی
• داروهای برونکودیلاتور یا گشادکننده برونش
• داروهای ضدالتهاب
• داروهای سرکوب‌کننده سرفه
• آنتی‌بیوتیک‌ها

تراپی

معمولاً برای کمک به بهبود علائم نوع مزمن آن، از انواع تراپی مانند موارد زیر استفاده می‌شود:

• توانبخشی ریوی. شامل تمرینات تنفسی است تا بیمار بتواند به راحتی خلط ریه را تخلیه کند، راحت‌تر نفس بکشد و توانایی خود را برای انجام فعالیت بدنی افزایش دهد.
• اکسیژن ‌درمانی. در این شرایط، دریافت اکسیژن اضافی می‌تواند به بهبود تنفس بیمار کمک کند.

آیا برونشیت ریه خطرناک است؟

با وجود اینکه نوع حاد آن خیلی نگران‌کننده نیست؛ اما اگر بیمار از قبل درگیر بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم، دیابت، بیماری انسداد ریوی مزمن یا نارسایی قلبی باشد، ممکن است آن‌ها را بدتر کند یا بالعکس شدت علائم خودش بیشتر شده و حتی به حالت مزمن تبدیل شود. از این رو، لازم است تشخیص برونشیت و کنترل آن به سرعت انجام شود.