نوار مغزی (Electroencephalography) آزمایشی است که برای ارزیابی فعالیت الکتریکی مغز انجام می‌شود، چراکه سلول‌های مغز از طریق تکانه‌های الکتریکی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. این آزمایش می‌تواند برای کمک به شناسایی مشکلات احتمالی مرتبط با این فعالیت استفاده شود.

برای انجام آزمایش الکتروانسفالوگرافی، دیسک‌های کوچک فلزی به نام الکترود با سیم به پوست سر شما متصل می‌شوند. الکترودها تکانه‌های الکتریکی در مغز شما را تجزیه و تحلیل می‌کنند و سیگنال‌هایی را به کامپیوتری می‌فرستد که نتایج را ثبت می‌کند.

اصولا تکانه‌های الکتریکی ثبت‌شده شبیه خطوط مواج با قله‌ها و دره‌های متغیرند. این نقشه مغزی به پزشک کمک می‌کند تا به سرعت بررسی کند که آیا الگوهای غیر طبیعی وجود دارد یا خیر. هرگونه بی‌نظمی ممکن است نشانه تشنج یا سایر اختلالات مغزی باشد.

اگر طبق نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب خود باید برای گرفتن نوار مغزی اقدام کنید، کلینیک مغز و اعصاب مجتمع پزشکی صدر با بهره مندی از برترین متخصصان و پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها آماده پذیرایی از شما عزیزان است.

معمولا چرا آزمایش نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرافی انجام می‌شود؟

این آزمایش از حدود 30 سال پیش تا الان، برای شناسایی مشکلاتی در فعالیت الکتریکی مغز که با برخی از اختلالات مغزی مرتبط‌اند، انجام می‌شود. معمولا داده‌های ارائه‌شده توسط نوار مغزی، برای تایید یا رد شرایط مختلفی مانند موارد زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• اختلالات تشنجی (مانند صرع)
• آسیب یا ضربه جدی به سر
• آنسفالیت (التهاب مغز)
• تومور مغزی
• انسفالوپاتی (بیماری‌ای‌ که با علائمی مانند کاهش هوشیاری، باعث اختلال در عملکرد مغز می‌شود)
• اختلالات خواب
• سکته مغزی
• زوال عقل

هنگامی‌که فردی در حالت کما است، گرفتن نوار مغزی کمک زیادی به تعیین سطح فعالیت مغز او می‌کند. این آزمایش همچنین می‌تواند برای نظارت بر فعالیت مغز در حین جراحی مغز و اعصاب استفاده شود.

با انواع نوار مغزی بیشتر آشنا شوید

جالب است بدانید که با پیشرفت تکنولوژی، در حال حاضر 5 نوع نوار مغزی وجود دارد که در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد.

نوار مغزی روتین

در طول این آزمایش، از شما خواسته می‌شود که به‌آرامی استراحت کنید. معمولاً هرازچندگاهی نیاز است که چشمان خود را باز یا بسته کنید. در بیشتر موارد، از شما خواسته می‌شود که برای چند دقیقه نفس عمیق بکشید. همچنین ممکن است از یک چراغ چشمک‌زن برای بررسی دقیق‌تر فعالیت مغز شما استفاده شود. معمولا کل این فرآیند 20 تا 40 دقیقه طول می‌کشد.

نوار مغزی خواب یا نوار مغزی محرومیت از خواب

نوار مغزی خواب درحالی‌که شما در خواب هستید انجام می‌شود. معمولاً زمانی‌که نوار مغزی روتین اطلاعات کافی را ارائه ندهد یا فرد مشکوک به ابتلا به اختلالات خواب باشد، این تست انجام می‌شود. در برخی موارد، ممکن است از شما خواسته شود که شب قبل از آزمایش بیدار بمانید تا اطمینان حاصل شود که می‌توانید در حین انجام نوار مغزی، خوب بخوابید. به‌همین‌دلیل، از این تست با عنوان نوار مغزی محرومیت از خواب نیز یاد می‌شود.

نوار مغزی سیار

برای انجام این آزمایش از یک دستگاه سیار استفاده می‌شود و می‌توانید در حین ثبت فعالیت مغز به اکثر فعالیت‌های عادی روزانه خود ادامه دهید. به کمک این نوع نوار مغزی می‌توان فعالیت مغز را در طول روز و شب و در یک بازه زمانی یک یا چند روزه ثبت کرد. فقط باید مراقب باشید که دستگاه خیس نشود.

تله‌متری ویدئویی

تله‌متری ویدئویی (Video telemetry) که از آن با عنوان الکتروانسفالوگرافی ویدئویی نیز یاد می‌شود، نوع خاصی از نوار مغزی است که در آن هنگام ثبت امواج مغزی از شما فیلم گرفته می‌شود. این کار می‌تواند به ارائه اطلاعات بیشتری کمک کند؛ به‌خصوص اگر به بیماری صرع مبتلا باشید، از ویدئوی ضبط‌شده برای ثبت فعالیت تشنج شما استفاده می‌شود.

این آزمایش معمولاً طی چند روز و در یک کلینیک مغز و اعصاب انجام می‌شود. برای بدست آوردن نقشه مغزی، سیگنال‌ها به‌صورت بی‌سیم به کامپیوتر منتقل می‌شوند. ویدئوی ضبط‌شده نیز توسط کارکنان آموزش‌دیده تحت نظارت منظم قرار می‌گیرد.

الکتروانسفالوگرافی-تله‌متری تهاجمی

اگرچه انجام این نوع نوار خیلی رایج نیست اما ممکن است برای بررسی میزان خطر انجام جراحی باز روی بیماران مبتلا به صرع لازم باشد. برای انجام این آزمایش لازم است که الکترودها به کمک یک جراحی سرپایی به طور مستقیم بر روی مغز قرار بگیرند تا دقیقاً مشخص شود که تشنج از کدام ناحیه نشات می‌گیرد.

آیا انجام نوار مغزی با خطراتی همراه است؟

اصولا نوار مغزی یک آزمایش راحت، بدون درد و ایمن است. در حین انجام آن هیچ جریان برقی به بدن شما وارد نمی‌شود. فقط الکتریسیته بسیار کمی از میان الکترودها و پوست شما عبور می‌کند. به غیر از نامرتب شدن موها و احتمالاً احساس خستگی، معمولاً عارضه جانبی خاصی را تجربه نخواهید کرد.

البته ممکن است بعد از انجام این تست احساس سبکی سر داشته باشید و برای چند دقیقه بعد از انجام تنفس‌های عمیق حین آزمایش، متوجه سوزن‌سوزن شدن لب‌ها و انگشتان خود شوید. به‌خصوص اگر سابقه سکته مغزی، آسم یا کم‌خونی داسی‌شکل داشته باشید.

 برخی از افراد در جایی که الکترودها نصب می‌شوند، دچار راش خفیف پوستی می‌شوند. اگر صرع دارید، خطر بسیار کمی وجود دارد که در حین انجام این آزمایش دچار تشنج شوید. اصولاً در کلینیک مغز و اعصاب از نزدیک تحت نظر خواهید بود و در صورت بروز این مشکل، پزشک بلافاصله اقدام خواهد کرد.

عواملی که می‌توانند در داده‌های ثبت‌شده از نوار مغزی، اختلال ایجاد کند

عوامل زیر در تغییر الگوی فعالیت مغز موثرند:

• میزان نبض و ضربان قلب
• نفس کشیدن
• تعریق
• حرکات دهان
• حرکات ماهیچه‌ها

به‌همین‌دلیل، باید در حین انجام آزمایش نوار مغزی خیلی آرام باشید. البته فاکتورهای زیر نیز برای اختلال در کسب یک نتیجه مطلوب تاثیرگذار خواهد بود:

• قند خون پایین
• وجود چراغ‌های روشن یا چشمک‌زن
• مصرف برخی از داروها مانند انواع آرام‌بخش قبل از آزمایش
• مصرف کافئین
• موهای چرب یا مرتب شده با مواد آرایشی بهداشتی

مطمئنا اپراتور پیش از وصل کردن الکترودهای مغز به این مسائل دقت خواهد کرد.

نحوه آماده شدن برای انجام آزمایش نوار مغزی

قبل از انجام این آزمایش باید مراحل زیر را دنبال کنید:

• از پزشک خود بپرسید که باید قبل از انجام آزمایش مصرف چه داروهایی را قطع کنید.
• شب قبل از آزمایش موهای خود را بشویید. از هیچ محصولی مانند اسپری یا ژل مو در روز آزمایش استفاده نکنید.
• حداقل 8 ساعت قبل از آزمایش از خوردن یا نوشیدن هر چیزی که حاوی کافئین است خودداری کنید.
• اگر مجبورید در طول گرفتن نوار مغزی بخوابید، ممکن است پزشک از شما بخواهد که شب قبل از آزمایش تا حد امکان کمتر بخوابید. البته شاید به شما یک داروی آرام‌بخش داده شود تا به شما کمک کند قبل از شروع آزمایش آرام شوید و بخوابید.

در حین انجام آزمایش نوار مغزی چه اتفاقاتی می‌افتد؟

توصیه می‌کنیم برای انجام مراحل زیر با پزشک یا اپراتور دستگاه همکاری کنید:

• روی یک صندلی کشیده یا روی یک تخت به پشت دراز خواهید کشید.
• یک تکنسین، محیط دور سر شما را اندازه می‌گیرد و محل قرار دادن الکترودها را مشخص می‌کند. این مناطق با یک کرم مخصوص تمیز می‌شوند تا دقت خوانش الکترودها افزایش پیدا کند.
• تکنسین یک نوع ژل چسبنده را روی نوک 16 تا 25 الکترود می‌مالد و آن‌ها را به نقاط روی پوست سر شما می‌چسباند.
• هنگامی‌که آزمایش شروع می‌شود، الکترودها داده‌های مربوط به تکانه‌های الکتریکی را از مغز شما به دستگاه می‌فرستند. این دستگاه تکانه‌های الکتریکی را به الگوهای بصری تبدیل و سپس آن‌ها را روی یک کاغذ ثبت می‌کند. همزمان یک کامپیوتر این الگوها را ذخیره می‌کند.
• تکنسین ممکن است به شما دستور دهد که در حین انجام آزمایش، کارهای خاصی را انجام دهید. ممکن است از شما بخواهد که بی‌حرکت دراز بکشید، چشمان خود را ببندید، عمیق نفس بکشید یا به محرک‌هایی مانند نور چشمک‌زن یا یک تصویر نگاه کنید.

بعد از گرفتن نوار مغزی می‌توانید بلافاصله به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید. البته اگر پزشک به شما داروی آرام‌بخش خاصی نداده باشد.

منظور از تفسیر نوار مغزی چیست؟

یک پزشک متخصص مغز و اعصاب می‌تواند به‌خوبی الگوهای امواج مغزی ثبت شده را تفسیر کند. اصولاً سطوح مختلف هوشیاری مانند خواب و بیداری، دارای محدوده خاصی از فرکانس امواج در ثانیه هستند. پزشک طبق این محدوده امواج مغزی غیرنرمال را شناسایی می‌کند. قابل ذکر است که هرکدام از الگوهای مغزی غیرنرمال در اثر وجود مشکلاتی مانند صرع، اختلال خواب، تومور مغزی، سکته مغزی و غیره نیز خطوط مواج با قله‌ها و دره‌های ویژه خود را دارند.

سخن آخر

نوار مغزی آزمایشی است که امواج مغزی شما را اندازه‌گیری و به تشخیص فعالیت غیرطبیعی مغز کمک می‌کند. مراجعه شما به یک مرکز حرفه‌ای با دستگاه‌های پیشرفته و کادر باتجربه، نتایج دقیق‌تری از این آزمایش حاصل خواهد کرد. این مسئله روی روند درمان شما بسیار موثر است. پیشنهاد می‌کنیم برای کسب یک نقشه مغزی دقیق و قابل اطمینان به کلینیک مغز و اعصاب و روان صدر مراجعه کنید.