بیماری واسکولیت باعث التهاب انواع رگ‌های خونی بدن، رگ‌های خونی بسیار کوچک (مویرگ‌ها)، رگ‌های خونی با اندازه متوسط ​​یا رگ‌های خونی بزرگ (مانند آئورت) می‌شود. زمانی‌که رگ‌های خونی ملتهب می‌شوند، ممکن است دیواره آن‌ها ضعیف و در اثر بیرون‌زدگی، منجر به آنوریسم شود. همچنین ممکن است رگ‌ها آنقدر نازک شوند که پاره شده و در نتیجه خونریزی در بافت ایجاد شود.

اگر جریان خون در رگ کاهش یابد یا متوقف شود، بافت‌هایی که خون را از آن رگ دریافت می‌کنند؛ شروع به مردن می‌کنند. این مسئله به‌مرور باعث آسیب به اندام‌های مختلف می‌شود.

بیماری واسکولیت چیست؟

در اصل، واسکولیت یک اصطلاح کلی برای چندین بیماری است که باعث التهاب در رگ‌های خونی می‌شوند.

این بیماری می‌تواند باعث ضخیم شدن دیواره و باریک شدن رگ‌های خونی تا حد بسته شدن کامل آن‌ها نیز شود.

روند درمان واسکولیت بستگی به عروق و اندام‌هایی دارد که تحت تأثیر قرار گرفته‌اند و معمولاً شامل دارودرمانی و جراحی است.

انواع واسکولیت چیست؟

انواع مختلفی از واسکولیت هستند که می‌توانند یک عضو یا چند عضو را به‌صورت موقت یا دائم تحت تاثیر قرار دهند. 

به‌همین‌دلیل، پزشکان بیماری واسکولیت را براساس اندازه رگ‌های خونی درگیر به انواع زیر تقسیم‌بندی می‌کنند.

واسکولیت رگ‌های خونی بزرگ

شامل شرایطی مانند موارد زیر است:

• آرتریت تمپورال. به‌عنوان آرتریت گیجگاهی نیز شناخته می‌شود، نوعی واسکولیت است که در آن شریان‌های کنار سر (شقیقه‌ها) ملتهب می‌شوند. این بیماری بیشتر افراد بالای 50 سال را مبتلا می‌کند و می‌تواند باعث سردرد، دوبینی و احساس درد در هنگام غذا خوردن شود.
• پلی‌میالژی روماتیکا. نوعی واسکولیت است که ارتباط نزدیکی با آرتریت تمپورال دارد و در زنان شایع‌تر از مردان است. اصولا باعث درد و خشکی عضلات به‌خصوص در شانه‌ها می‌شود.
• آرتریت تاکایاسو. این مورد از انواع واسکولیت، شریان اصلی قلب و هم‌چنین شریان‌های منشعب از آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. عمدتاً زنان جوان را مبتلا می‌کند و باعث درد عضلات و مفاصل و احساس خستگی مفرط می‌شود.

واسکولیت رگ‌های خونی متوسط

از انواع آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری بورگر. عروق خونی پاها و بازوها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به کاهش جریان خون در این نواحی می‌شود. ابتلا به آن ارتباط زیادی با سیگار کشیدن دارد.
• بیماری کاوازاکی. این مورد از انواع واسکولیت عمدتا کودکان زیر 5 سال را درگیر می‌کند. از علائم آن می‌توان به تب بالا به مدت 5 روز یا بیشتر، بثورات پوستی، قرمزی نوک انگشتان و چشم‌ها و خشکی لب اشاره کرد.
• پلی‌آرتریت ندوزا. نوع نادری است که شریان‌های خونرسان به روده، کلیه‌ها و اعصاب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری اگر درمان نشود، می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.

واسکولیت رگ‌های خونی کوچک

چندین نمونه از آن شامل موارد زیر هستند:

• سندرم بهجت. این مورد از انواع واسکولیت به طور معمول باعث ایجاد زخم‌هایی در دهان و اندام تناسلی، التهاب چشم و ضایعات پوستی می‌شود. شیوع آن در کشور ما زیاد است.
• سندرم چرچ اشتراوس. عمدتا بزرگسالان حدود 38 تا 54 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. می‌تواند باعث بروز آسم، کاهش اشتها و کاهش وزن، ضعف و بی‌حسی اندام‌ها و حتی آسیب به کلیه‌ها یا عضله قلب شود.
• پورپورای هنوخ شوئن‌لاین. می‌تواند پوست، کلیه‌ها یا روده را درگیر کند. کودکان اغلب به آن مبتلا می‌شوند و تصور می‌شود که در اثر واکنش بیش‌ازحد بدن به عفونت بروز می‌کند. مشکل جدی نیست و معمولا بدون درمان بهبود می‌یابد.
• پلی‌آنژیت میکروسکوپی. یک نوع بسیار نادر واسکولیت مزمن است که اغلب در افراد میانسال ایجاد می‌شود. اگرچه می‌تواند هر عضوی را درگیر کند، اما اغلب بر روی ریه‌ها، کلیه‌ها و اعصاب تاثیر می‌گذارد.
• کرایوگلوبولینمی. در اثر تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی در خون به نام کرایوگلوبولین ایجاد می‌شود. گاهی اوقات ممکن است پس از عفونت هپاتیت C رخ دهد و باعث ایجاد بثورات در اندام تحتانی، درد مفاصل، آسیب عصبی، درد شکمی و مشکلات کلیوی شود.
• واسکولیت روماتیسمی. معمولاً در اثر ابتلا به آرتریت روماتوئید یا همان روماتیسم رخ می‌دهد و حدود 2 تا 5 درصد از بیماران را در نتیجه التهاب شریان‌های کوچک تا متوسط درگیر می‌کند.

بیماری واسکولیت چه علائمی دارد؟

علائم و نشانه‌های رایج انواع واسکولیت عبارتند از:

• بثورات پوستی و ایجاد نقاط کوچک قرمز یا بنفش‌رنگ روی پوست
• ضعف و خستگی
• تب
• درد مفاصل
• درد شکمی
• مشکلات کلیوی، مانند دفع ادرار تیره یا خونی
• مشکلات عصبی، مانند بی‌حسی، ضعف و درد
• سرفه یا تنگی نفس
• کاهش وزن

البته بسته به ناحیه‌ای از بدن که تحت تاثیر بیماری قرار گرفته است، ممکن است علائم دیگری مانند سرگیجه، کاهش ناگهانی قدرت شنوایی، قرمزی و خارش یا سوزش چشم‌ها، دوبینی و ایجاد توده یا زخم‌های باز روی پوست نیز بروز کنند.

علائم واسکولیت در زنان تفاوت زیادی با مردان ندارد.

دلایل به وجود آمدن بیماری واسکولیت چه هستند؟

هنوز علت دقیق بروز واسکولیت به طور کامل شناخته نشده است.

برخی از انواع آن به ساختار ژنتیکی فرد مربوط می‌شوند و برخی دیگر ناشی از خودایمنی و حمله اشتباه سیستم ایمنی به سلول‌های رگ‌های خونی هستند.

محرک‌های احتمالی برای این نوع واکنش سیستم ایمنی عبارتند از:

• ابتلا به عفونت‌هایی مانند هپاتیت B و هپاتیت C
• ابتلا به سرطان‌های خون
• ابتلا به بیماری‌های خودایمن مانند آرتریت روماتوئید (در قالب بروز واسکولیت روماتیسمی)، لوپوس و اسکلرودرمی
• مصرف داروهای خاص

خطرات بیماری واسکولیت چیست؟

اصولا عوارض واسکولیت به نوع و شدت آن بستگی دارد. بسیاری از خطرات و مشکلاتی که ایجاد می‌شود را توضیح دادیم. اما برخی از عوارضی که عموماً بیماران دچار می‌شوند؛ می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

آسیب‌های اندامی

برخی از انواع آن می‌توانند شدید باشند و باعث آسیب به اندام‌های اصلی شوند.

لخته شدن خون و آنوریسم

ممکن است لخته خون در یک رگ خونی ایجاد شود و جریان خون را مسدود کند. به‌ندرت، واسکولیت باعث ضعیف شدن و بیرون‌زدگی دیواره رگ خونی می‌شود و آنوریسم را تشکیل می‌دهد.

از دست دادن بینایی یا نابینایی

معمولا یک عارضه احتمالی آرتریت تمپورال درمان‌نشده است.

بنابراین، درمان واسکولیت تحت نظر پزشک از اهمیت زیادی برخوردار است.

این بیماری را چگونه تشخیص دهیم؟

پزشک برای تشخیص، احتمالا با گرفتن سابقه پزشکی و انجام یک معاینه فیزیکی شروع می‌کند.

سپس برای رد سایر شرایطی‌که شبیه واسکولیت هستند، ممکن است دستور انجام یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را بدهد.

آزمایش خون

نتایج این آزمایش می‌تواند میزان فاکتورهای التهابی مانند پروتئین واکنش‌گر C، تعداد گلبول‌های قرمز و میزان آنتی‌بادی‌های خاص را برای پزشک مشخص کند.

آزمایش تصویربرداری

تکنیک‌های تصویربرداری مانند عکسبرداری با اشعه ایکس، سونوگرافی، سی ‌تی ‌اسکن، ام ‌آر ‌آی و پِت‌ اسکن می‌توانند به تعیین وضعیت رگ‌های خونی و اندام‌های آسیب‌دیده کمک کنند. همچنین می‌توانند به پزشک کمک کنند که کیفیت روند درمان را ارزیابی کند.

آنژیوگرافی

در طول این روش، یک کاتتر انعطاف‌پذیر شبیه به یک نی نازک، در یک شریان یا ورید بزرگ قرار داده می‌شود. سپس رنگ مخصوصی به داخل کاتتر تزریق می‌شود. درحالی‌که رنگ، سرخرگ یا ورید را پر می‌کند؛ عکسبرداری با اشعه ایکس انجام می‌شود. بدین‌شکل، پزشک می‌تواند وضعیت رگ‌های خونی مشکوک را بررسی کند.

بیوپسی یا نمونه‌برداری

اگر روش‌های تشخیصی قبلی موثر نباشند، پزشک نمونه کوچکی از بافت را از ناحیه آسیب‌دیده بدن برمی‌دارد. سپس این بافت را برای تشخیص علائم واسکولیت به آزمایشگاه ارسال می‌کند.

روش‌های درمانی بیماری واسکولیت

اصولا روند درمان بر کنترل التهاب و مدیریت هرگونه شرایط زمینه‌ای که ممکن است باعث ایجاد واسکولیت شوند، متمرکز است.

در ادامه صرفاً به انواع روش‌های درمانی واسکولیت اشاره خواهیم کرد اما باید توجه داشته باشید که تنها پزشک متخصص می‌تواند با بررسی وضعیت شما و انجام آزمایش‌های مربوط روش درمانی موثر را تجویز کنید.

پیشنهاد می‌کنیم برای تشخیص و درمان این بیماری حتماً به یک پزشک متخصص یا یک کلینیک تخصصی درد مراجعه کنید.

دارودرمانی

تجویز داروهای کورتیکواستروئیدی و تضعیف‌کننده سیستم ایمنی بدن، یک روش رایج برای کنترل التهاب مرتبط با واسکولیت است.

ازآنجایی‌که مصرف مداوم این نوع از داروها با عوارض جانبی مانند افزایش وزن، دیابت و ضعیف‌شدن استخوان‌ها همراه است، ممکن است پزشک داروهای دیگری را همراه با آن‌ها تجویز کند تا بتواند دوز آن‌ها را کاهش دهد.

از مصرف خودسر داروها بدون تجویز پزشک جداً خودداری کنید.

عمل جراحی

گاهی اوقات، بیماری باعث بروز آنوریسم می‌شود. این برآمدگی ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد تا خطر پارگی آن بر روی دیواره کاهش یابد.

البته شریان‌های مسدودشده در اثر بیماری نیز ممکن است به درمان جراحی برای بازگرداندن جریان خون به ناحیه آسیب‌دیده نیاز داشته باشند.