دوزهای بسیار بالای تابش اشعه ایکس باعث آسیب به سلول‌ها می‌شود که در سوختگی پوست، ریزش مو و افزایش احتمال بروز سرطان موثر است. در حال حاضر هیچ مدرک علمی برای اثبات اثرات سرطان‌زایی دوزهای کم آن وجود ندارد. با این وجود، تجویز مکرر با عوارض رادیولوژی همراه است. در این مطلب به طور کامل به خطرات و عوارض رادیولوژی و رادیوگرافی معمولی و عوارض رادیولوژی دندان اشاره خواهیم کرد.

در روش‌های تصویربرداری زیادی مانند رادیوگرافی، فلوروسکوپی و سی‌تی‌اسکن از اشعه ایکس برای ثبت تصاویر از داخل بدن استفاده می‌شود. هنگامی‌که تابش اشعه ایکس جذب بدن ما می‌شود، می‌تواند به ساختارهای مولکولی آسیب برساند.

مراجعه شما به یک مرکز تصویربرداری پیشرفته و مجهز، احتمال بروز عوارض رادیولوژی و رادیوگرافی را به حداقل می‌رساند. مرکز رادیولوژی مجتمع پزشکی صدر با برخورداری از به‌روزترین تجهیزات و کادر پزشکی حرفه‌ای، آماده خدمت‌رسانی به شما است.

تصویربرداری پزشکی با اشعه ایکس چیست؟

تصویربرداری با اشعه ایکس یک آزمایش تصویربرداری رایج است که بیش از 100 سال قدمت دارد. در واقع می‌تواند به پزشک کمک کند تا داخل بدن شما را بدون نیاز به ایجاد برش مشاهده کند.

انواع مختلفی از روش‌های تصویربرداری با اشعه ایکس وجود دارد. به عنوان مثال، پزشک ممکن است برای معاینه سینه‌ها ماموگرافی را تجویز کند یا ممکن است برای مشاهده دقیق دستگاه گوارش شما تصویربرداری رنگی به کمک ماده حاجب باریم را توصیه کنند. از سایر انواع روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رادیوگرافی: رایج‌ترین نوع تصویربرداری با اشعه ایکس است که برای تصویربرداری از استخوان‌های شکسته، دندان‌ها و قفسه سینه استفاده می‌شود. معمولا در رادیوگرافی از کمترین میزان تشعشع استفاده می‌شود.
• فلوروسکوپی: نوعی رادیولوژی مداخله‌ای است که رادیولوژیست قابلیت ارائه عکس‌های فوری به پزشک یا جراح روی مانیتور دارد تا روند درمان پزشکی یا جراحی با دقت بیشتری انجام شود. اگرچه فلوروسکوپی از دوز اشعه ایکس بیشتری نسبت به رادیوگرافی استفاده می‌کند، اما مقدار آن باز هم بسیار کم است.
• سی‌تی‌اسکن یا توموگرافی کامپیوتری: در این روش از برش‌های تصویری مختلف برای ساختن یک تصویر سه‌بعدی استفاده می‌شود. به‌همین‌دلیل، از بالاترین دوز اشعه ایکس استفاده می‌کند و امکان انجام مکرر آن وجود ندارد.

خطرات اشعه ایکس

تماس با اشعه ایکس می‌تواند باعث جهش در DNA ما شود و ممکن است در آینده منجر به بروز انواع سرطان شود. به‌همین‌دلیل، تصویربرداری با اشعه ایکس توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) به‌عنوان یک منبع سرطان‌زا طبقه‌بندی شده است.

تخمین زده می‌شود که 0.4 درصد از سرطان‌ها در جهان توسط سی‌تی‌اسکن ایجاد می‌شود. برخی از دانشمندان انتظار دارند که این آمار به موازات افزایش استفاده از سی‌تی‌اسکن در روش‌های پزشکی مختلف افزایش یابد. طبق یک مطالعه، تصویربرداری با اشعه ایکس در افراد مسن خطر ابتلا به سرطان را 0.6 تا 1.8 درصد افزایش می‌دهد.

جالب است بدانید که همه ما به طور طبیعی مقداری اشعه ایکس از خورشید و منابع دیگر دریافت می‌کنیم و مثلا با انجام سی‌تی‌اسکن مغز، در یک لحظه دوزی معادل 243 روز تماس طبیعی با این اشعه را جذب می‌کنیم. بنابراین اگرچه نباید نگران عوارض رادیولوژی به‌دلیل استفاده از دوز پایین اشعه ایکس بود، اما انجام مکرر آن نیز توصیه نمی‌شود.

عوارض رادیولوژی

رادیولوژی مکرر با افزایش خطر ابتلا به سرطان همراه است. قرار گرفتن در معرض دوز بالای اشعه ایکس می‌تواند طیف وسیعی از اثرات مانند استفراغ، خونریزی، غش، ریزش مو، سوختگی یا حساسیت پوست و حتی آسیب چشمی مانند آب‌مروارید را داشته باشد.

اگر قبل از تصویربرداری باید ماده حاجب مصرف کنید، ممکن است عوارض زیر را تجربه کنید:

• علائم واکنش آلرژیک مانند کهیر، قرمزی و خارش
• حالت تهوع و استفراغ
• سرگیجه یا سبکی سر
• احساس طعم فلز در دهان

البته در موارد بسیار نادر، می‌تواند واکنش شدیدی مانند شوک آنافیلاکتیک، فشار خون بسیار پایین یا ایست قلبی نیز ایجاد کند. در زمینه عوارض رادیوگرافی دیجیتال نیز می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد.

خطرات اشعه ایکس برای کودکان

اصولا روش‌های مختلف رادیولوژی از مقادیر کم اشعه ایکس برای ایجاد تصاویری از داخل بدن شما استفاده می‌کنند. به‌همین‌دلیل قرار گرفتن در معرض این تابش برای بیشتر بزرگسالان بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، اما برای یک نوزاد یا کودک در حال رشد ممکن است این طور نباشد.

چراکه در این بازه سنی سلول‌ها با سرعت بیشتری در حال تکثیر هستند و DNA آن‌ها بیشتر در معرض مواجهه با جهش و تغییرات ژنتیکی است. مساله‌ای که در بروز سرطان کودکان یا حتی مرگ آن‌ها موثر است.

 پس اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید، قبل از انجام تصویربرداری با اشعه ایکس به پزشک خود اطلاع دهید. وی ممکن است برای کنترل عوارض رادیولوژی روش‌های تصویربرداری متفاوتی مانند ام‌آر‌آی (MRI) را پیشنهاد کند.

خطرات و عوارض رادیولوژی دندان

رادیولوژی دندان می‌تواند اطلاعات خوبی در مورد پوسیدگی دندان، ساختارهای دندانی پنهان و تحلیل استخوان فک در اختیار دندانپزشک بگذارد.

طبق مطالعات انجام‌شده، دوزی که در رادیوگرافی دندانپزشکی استفاده می‌شود بسیار کم و تقریبا معادل یک تا دو ساعت تماس طبیعی یا اشعه‌های محیطی در سفر هوایی است. بنابراین خیلی نباید نگران عوارض رادیولوژی دندان باشید. با این وجود، انجام بی‌دلیل و مکرر آن توصیه نمی‌شود.

راه های کاهش خطرات اشعه ایکس

توصیه می‌کنیم:

• در مرحله اول به مرکزی مراجعه کنید که از دستگاه‌های قدیمی استفاده نمی‌کند.
• برای گرفتن تصویر حتما از عینک مخصوص محافظ چشم، روپوش سربی و شیلد تیروئید استفاده کنید تا کمتر تحت تأثیر تشعشعات دستگاه قرار بگیرید. به‌خصوص اگر باردار هستید.
• بعد از تصویربرداری به‌منظور کاهش عوارض رادیولوژی آب فراوان، میوه و سبزیجات غنی از آنتی‌اکسیدان مصرف کنید.

این اطمینان را به شما می‌دهیم که مرکز تصویربرداری مجتمع پزشکی صدر به‌عنوان بهترین مرکز رادیولوژی شمال تهران، از پیشرفته‌ترین تجهیزات برخوردار است.

سوالات متداول در زمینه عوارض رادیولوژی

در ادامه به تعدادی از ابهامات ذهنی شما پاسخ خواهیم داد.

1. احتمال بروز سرطان بعد از رادیولوژی تا چه اندازه است؟

درصورتی‌که یک تا سه بار در سال این آزمایش را انجام دهید، احتمال بروز سرطان کمتر از دو درصد است. زیرا هرگونه آسیب ناشی از تشعشعات با دوز کم توسط بدن ترمیم می‌شود و هیچ جهش پایداری باقی نمی‌ماند.

2. چه کسانی بیشتر در معرض خطر عوارض رادیولوژی هستند؟

اصولا مادران باردار، جنین، نوزادان و کودکان بیشتر تحت خطر هستند.

3. چرا باید برای انجام رادیولوژی به مراکز مجهز و به‌روز مراجعه کرد؟

زیرا دستگاه‌های جدید دوز کنترل‌شده و ایمن‌تری از اشعه ایکس را منتشر می‌کنند.