جراحی تومور مغزی یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین روش‌های جراحی در علم پزشکی است که نیاز به‌دقت بالا، تجهیزات پیشرفته و تیمی متخصص دارد. این نوع جراحی به‌منظور برداشتن توده‌های غیرطبیعی از بافت مغزی انجام می‌شود و بسته به ‌نوع، محل و اندازه تومور مغزی می‌تواند اثرات قابل توجهی بر زندگی فرد داشته باشد. ازآنجا‌که مغز مرکز کنترل و مدیریت تمام فعالیت‌های حیاتی بدن است، هرگونه عمل جراحی بر روی آن باید با دقت و ملاحظات ویژه‌ای انجام شود.

در این مقاله به بررسی انواع عمل تومور مغزی و مراحل جراحی می‌پردازیم.

جراحی تومور مغزی چیست؟

جراحی تومور مغزی روشی درمانی است که برای برداشتن یا کاهش اندازه تومورهای موجود در مغز انجام می‌شود. این تومورها ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند و بسته به محل قرارگیری، اندازه و نوع آنها روش‌های مختلف جراحی برای درمان آن‌ها به کار گرفته می‌شود. هدف اصلی این جراحی، کاهش فشار وارد بر بافت‌های سالم مغزی و بهبود علائم بیمار است.

انواع عمل تومور مغز

در ادامه انواع جراحی تومور مغزی را معرفی می‌کنیم.

کرانیوتومی (craniotomy)

رایج‌ترین روش جراحی تومور مغزی، کرانیوتومی است که در آن بخشی از استخوان جمجمه برداشته می‌شود تا جراح به تومور دسترسی پیدا کند. این روش اغلب برای برداشتن تومورهای پیچیده در پایه جمجمه به‌کار می‌رود و ممکن است تحت بیهوشی کامل یا در برخی موارد، درحالتی‌که بیمار به‌هوش است، انجام شود.

لیزر ابلتیو با هدایت MRI (MRI-Guided Laser Ablation)

یک روش کم ‌تهاجمی است که از لیزر برای نابودسازی تومور استفاده می‌کند. این روش برای درمان تومورهای مغزی جدی مانند گلیوبلاستومای بدخیم به‌کار می‌رود و باعث کاهش درد و زمان بهبودی کوتاه‌تر نسبت به کرانیوتومی می‌شود.

نورواندوسکوپی

جراحی اندوسکوپی مغز از طریق سوراخ‌های کوچک در جمجمه یا از راه دهان و بینی انجام می‌شود. این روش به جراح امکان می‌دهد به بخش‌هایی از مغز که با جراحی سنتی قابل دسترسی نیستند، دست یابد.

نورواندوسکوپی درد کمتر، دوره بهبودی سریع‌تر و اسکار کمتری نسبت به دو روش قبلی دارد.

سیستم رترکتور لوله‌ای

این روش با جابه‌جایی بافت‌های مغزی بدون برش، دسترسی به تومورهای عمیق را ممکن می‌کند.

سیستم رترکتور لوله‌ای با ایجاد برشی کوچک و استفاده از ناوبری کامپیوتری، به جراح اجازه می‌دهد تا تومور را با حداقل تهاجم بردارد.

جراحی ترانس‌اسفنوئیدال

این جراحی از طریق بینی انجام می‌شود و برای برداشتن تومورهای غده هیپوفیز به‌کار می‌رود.

جراح با استفاده از یک اندوسکوپ و ابزارهای کوچک، تومور را بدون نیاز به بازکردن جمجمه، خارج می‌کند.

شنت‌گذاری

این روش‌ برای تخلیه مایع اضافی در مغز و کاهش فشار داخل جمجمه انجام می‌شود.

مزایای جراحی تومور مغزی

مهم‌ترین هدف و مزیت عمل تومور مغزی، حذف یا کاهش اندازه تومور است که می‌تواند فشار بر مغز را کم کند. این جراحی همچنین به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کند و در برخی موارد، امکان درمان کامل تومور را فراهم می‌سازد.

استفاده از تکنیک‌های کم‌تهاجمی مانند لیزر ابلتیو و نورواندوسکوپی نیز می‌تواند باعث درد کمتر و بهبودی سریع‌تر شود.

در مجموع، جراحی مغز امکان تشخیص دقیق‌تر و مدیریت بهتر تومورهای پیچیده را به جراح می‌دهد.

آمادگی‌های ضروری قبل از جراحی

سعی کنید قبل از جراحی تومور مغزی موارد زیر را با نظر پزشک خود انجام دهید:

• انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های پزشکی شامل سی ‌تی اسکن، ام‌ آر آی مغز، آزمایش خون، ECG، رادیوگرافی از قفسه سینه و تست عملکرد قلب و ریه برای ارزیابی وضعیت عمومی و آمادگی بدن.
• آموزش تمرینات تنفسی و حرکتی برای جلوگیری از عفونت‌های ریوی و لخته خون در پا بعد از عمل
• مصرف به‌موقع داروهای تجویزی پزشک
• ملاقات با جراح، متخصص بیهوشی و سایر تیم درمان برای دریافت اطلاعات درباره فرآیند جراحی و مشاوره‌های لازم
• حمام و رعایت بهداشت
• قبل از عمل باید چند ساعت ناشتا باشید.

مراحل جراحی تومور مغزی

مراحل جراحی وابسته به ‌نوع جراحی مغز می‌تواند متفاوت است. در ادامه مراحل جراحی کرانیکتومی آورده شده است.

1. آماده‌سازی بیمار: بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد و سر او با دستگاه مخصوص به میز جراحی ثابت می‌شود.
2. ایجاد برش در پوست سر: پس از ضدعفونی‌کردن، برش در پوست سر معمولاً پشت خط رویش مو و با حداقل تراش مو انجام می‌شود.
3. کرانیوتومی و بازکردن جمجمه: عضلات و پوست از روی استخوان کنار زده می‌شوند و با ایجاد سوراخ‌های کوچک، یک تکه از استخوان برداشته می‌شود تا مغز نمایان شود.
4. نمایان‌سازی مغز: جراح غشای محافظ مغز (دورا) را باز می‌کند و مغز در معرض دید قرار می‌گیرد.
5. رفع مشکل: جراح با استفاده از ابزارهای دقیق به تومور یا مشکل دیگر دسترسی پیدا می‌کند و آن را خارج یا ترمیم می‌کند.
6. بستن کرانیوتومی: پس از اتمام جراحی، غشای دورا بسته، استخوان جایگزین و پوست سر بخیه می‌شود.

مراقبت‌های ضروری بعد از جراحی

مراقبت‌های بعد از عمل تومور مغز شامل موارد زیر است:

• ممکن است پس از جراحی و به هوش آمدن، به ICU منتقل شوید تا از نزدیک تحت نظر باشید.
• پانسمان و بخیه‌ها معمولاً بین 5 تا 14 روز بعد از جراحی برداشته می‌شوند.
• استفاده از لوله‌ها برای تخلیه مایعات اضافی از سر و اطمینان از تعادل مایعات معمولاً رایج است. لازم است مواظب باشید که لوله کشیده نشود.
• برای کنترل درد و کاهش تورم پزشکتان داروهایی تجویز می‌کند که لازم است به موقع مصرف کنید.
• حرکات بدنی توصیه شده پزشک خود را برای جلوگیری از لخته‌شدن خون و بهبود سریع‌تر انجام دهید.
• کمک به بازیابی حافظه و تمرکز و یادگیری تکنیک‌های جبرانی برای مشکلات شناختی برای برخی بیماران ضروری است.

خطرات جراحی تومور مغزی

جراحی تومور مغزی ممکن است با خطرات مختلفی همراه باشد. خطرات عمومی شامل موارد زیر است:

• خو‌نریزی
• عفونت
• تورم مغز

همچنین ممکن است در مواردی نادر مشکلاتی مانند تشنج، ضعف حرکتی، اختلال در حافظه و تمرکز و تغییرات رفتاری یا شخصیتی ایجاد شود.