نقش کبد در بدن بسیار حیاتی است تا جایی‌که سم زدایی، ذخیره مواد مغذی، حفظ تعادل و تنظیم هورمون بر عهده آن است. به‌دلیل این وظایف، شناسایی به‌موقع مشکلات این عضو بدن از اهمیت بالایی برخوردار است. اسکن هسته‌ا‌ی کبد به‌عنوان یک روش غیرتهاجمی و بسیار دقیق امکان بررسی عملکرد و ساختار بافت کبد را فراهم می‌سازد و به پزشکان کمک می‌کند تا در صورت بیماری یک روش درمانی موثر را در پیش بگیرند‌.

اسکن هسته‌ای کبد چیست؟

اسکن هسته‌ا‌ی کبد نوعی تصویربرداری پزشکی برای بررسی عملکرد و ساختار ناحیه کبد به منظور تشخیص بیماری‌ها و مشکلات این ناحیه است. به این روش اسکن کبد و طحال نیز می‌گویند.

در این روش اسکن هسته ای، مقدار کمی از یک ماده رادیواکتیو (رادیو دارو) به بدن بیمار تزریق می‌شود.

با استفاده از دستگاه مخصوص گاما کمرا، تصاویری از نحوه‌ی جذب و توزیع این ماده در کبد تهیه خواهد شد. پزشکان با مشاهده این تصاویر می‌توانند به وجود بیماری یا مشکل در این ناحیه از بدن پی ببرند.

لازم به ذکر است که به‌دلیل پایین بودن دوز اشعه دریافتی، این روشی کم‌خطر و ایمن محسوب می‌شود. معمولاً پزشکان این روش را برای زنان باردار یا شیرده تجویز نمی‌کنند و از روش‌های جایگزین مانند سونوگرافی کبد استفاده می‌کنند.

اسکن کبد و طحال چه بیماری‌ها و مشکلاتی را نشان می‌دهد؟

با کمک اسکن هسته‌ای کبد می‌توان بیماری‌های زیادی را تشخیص داد که از جمله آن‌ها عبارتند از:

• سرطان کبد
• هپاتیت
• سیروز کبدی
• بزرگ شدن کبد یا طحال
• ارزیابی توده‌های شناخته شده در کبد
• بررسی علت درد بالای شکم
• بررسی میزان اثربخشی درمان
• فشار خون بالا در گردش خون کبد
• فیبروز کبدی

مزایای اسکن هسته ای کبد

• تصاویر دقیقی از عملکرد کبد نشان می‌دهد.
• بیماری‌های مزمنی مانند کبد چرب پیشرفته با کمک آن قابل شناسایی است.
• امکان تصویربرداری همزمان از طحال وجود دارد.
• برای کمک به پزشکان پیش از انجام جراحی یا بیوپسی کبد کاربرد دارد.
• روشی ایمن و کم‌خطر محسوب می‌شود.
• به جراحی نیاز ندارد.

عوارض اسکن هسته ای کبد و طحال چیست؟

بروز عوارض در اسکن کبد و طحال بسیار نادر است، مخصوصاً آنکه ماده رادیواکتیو مورد استفاده در این اسکن بسیار ناچیز است و خطری‌ برای افراد ندارد.

با این وجود، ممکن است مشکلاتی بعد از انجام این اسکن بروز کند که برخی از مهم‌ترین‌ آن‌ها به‌صورت زیر هستند:

• حساسیت به ماده رادیواکتیو
• سردرد
• سرگیجه
• احساس گرما
• خارش و کهیر
• قرمز شدن پوست

آمادگی لازم قبل از اسکن

قبل از مراجعه برای اسکن هسته‌ا‌ی کبد باید نکاتی را رعایت کنید که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• در برخی مواقع نیاز است که چند ساعت از خوردن و آشامیدن دوری کنید.
• در صورت باردار بودن به پزشک خود اطلاع دهید.
• در روز اسکن، لباس‌ راحت و گشاد بپوشید.
• اگر به داروی‌ خاصی حساسیت دارید به پزشک اطلاع دهید.
• شب قبل از مراجعه برای اسکن، دوش بگیرید.
• جواهرات و اشیای فلزی را در خانه قرار دهید.

نحوه انجام اسکن کبد و طحل

اسکن کبد به‌صورت کلی طبق مراحل زیر انجام می‌شود:

1.    پوشیدن روپوش مخصوص

در این روش اغلب از بیماران خواسته می‌شود لباس‌های خود را کامل خارج سازند و یک روپوش تمیز و گشاد بیمارستانی بپوشند تا در طول اسکن احساس راحتی بیشتری داشته باشید.

2.    وصل کردن خط وریدی (IV)

تکنسین یک کاتتر کوچک را به یکی از رگ‌های دست یا بازو وارد می‌کند. از طریق این خط وریدی، ماده رادیواکتیو به بدن بیمار تزریق می‌شود.

3.    تزریق ردیاب رادیواکتیو

رادیودارو تزریق شده از طریق خون به کبد می‌رسد. این ماده حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه زمان نیاز دارد تا در بافت کبد تجمع یابد. گاهی اگر جذب به کندی انجام شود، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد اسکن را در زمان دیگری یا حتی روز بعد انجام دهد.

4.    قرار گرفتن روی تخت اسکن

پس از جذب ماده در کبد از بیمار خواسته می‌شود روی تخت مخصوص دستگاه اسکن دراز بکشید. در این حالت وی باید کاملاً بی‌حرکت باشد؛ چراکه کوچک‌ترین تحرکی می‌تواند تصویر را تار و غیرقابل استفاده کند.

5.    قرارگیری اسکنر روی شکم

گاما کمرا نزدیک شکم بیمار قرار داده می‌شود. این دستگاه بدون تماس با بدن، اشعه‌های ضعیف ساطع‌شده از رادیودارو را ثبت و تصاویر دقیقی از کبد تهیه می‌کند.

6.    جابجایی در حین اسکن

تکنسین ممکن است تخت یا اسکنر را کمی حرکت دهد یا از بیمار بخواهد کمی بدن خود را جابجا کند تا از زوایای مختلف از کبد تصویر بگیرد.

7.    پایان اسکن و خارج کردن IV

وقتی تصویربرداری کامل شد، خط وریدی از دست یا بازو خارج می‌شود. سپس، می‌توانید لباس‌های خود را بپوشید و فعالیت‌های عادی‌تان را از سر بگیرید.

نکاتی که باید بعد از اسکن کبد رعایت کنید

مهم‌ترین مراقبتی که بعد از انجام اسکن هسته ‌ا‌ی کبد باید انجام دهید؛ نوشیدن آب فراوان است تا ماده رادیواکتیو از بدن خارج شود.

لازم به ذکر است که در صورت مشاهده هرگونه قرمزی، درد ‌و تورم بعد از اسکن به پزشک خود اطلاع دهید تا اقدامات لازم را انجام دهد.