بیماری لوپوس از آن دسته بیماری‌هایی است که علائم آن مرز میان جسم و روان را محو می‌کند. بسیاری از بیماران، پیش از آنکه متوجه بیماری خود شوند، با نشانه‌هایی پراکنده و گیج‌کننده روبه‌رو می‌شوند. برای مثال، خستگی بی‌دلیل، دردهای مبهم و تغییراتی که هیچ آزمایشی در ابتدا نمی‌تواند آن‌ها را توضیح دهد، در این بیماری شایع است.

در این متن، به شما کمک می‌کنیم که فهم دقیق‌تری از بیماری لوپوس پیدا کنید و انواع، علائم، علت بروز، راه‌های تشخیص و درمان آن را بشناسید.

لوپوس چیست؟

بیماری لوپوس یک بیماری خودایمنی مزمن است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌ها و بافت‌های سالم حمله می‌کند. نتیجه این واکنش غیرطبیعی، التهاب و آسیب در بخش‌های مختلف بدن از جمله پوست، مفاصل و کلیه‌ها است.

شدت بیماری در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است در دوره‌هایی بهبود و عود مجدد را تجربه کنند. بر خلاف فیبرومیالژیا که درد فراگیر همراه است، لوپوس درگیری بیشتری را در اندام‌ها ایجاد می‌کند.

انواع لوپوس

بیماری لوپوس به چند نوع اصلی تقسیم می‌شود که هرکدام در بخش خاصی از بدن بروز می‌کنند.

• لوپوس اریتماتوز سیستمیک: شایع‌ترین نوع آن است و چندین اندام داخلی مانند کلیه، قلب یا ریه را درگیر می‌کند.
• لوپوس پوستی یا جلدی: تنها پوست را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و معمولاً با بثورات یا ضایعات پوستی همراه است.
• لوپوس دارویی: نوع دیگری است که بر اثر مصرف برخی داروها ایجاد می‌شود و معمولاً پس از قطع دارو بهبود می‌یابد.
• لوپوس نوزادی: نوع نادری است که در برخی نوزادان متولدشده از مادران مبتلا به این بیماری دیده می‌شود، اما اغلب موقتی است و با گذر زمان برطرف می‌شود.

علائم بیماری لوپوس چیست؟

علائم بیماری لوپوس بسیار متنوع‌اند و در هر فرد به‌شکلی متفاوت بروز می‌کنند.

بیماری معمولاً به‌صورت دوره‌ای بروز می‌کند؛ یعنی در برخی زمان‌ها علائم شدت می‌یابند (فاز شعله‌وری) و سپس فروکش می‌کنند (دوره خاموشی).

از شایع‌ترین نشانه‌های لوپوس اریتماتوز سیستمیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• خستگی مفرط
• درد اسکلتی‌ عضلانی
• تب بدون علت مشخص
• درد و التهاب مفاصل
• ریزش مو
• زخم‌های دهانی
• بثورات پوستی به‌ویژه روی گونه‌ها و بینی (به‌شکل پروانه‌ای)

علائم نادر بیماری لوپوس

• درد قفسه سینه
• تنگی نفس
• تورم دست و پا
• حساسیت به نور آفتاب
• مشکلات تمرکز و حافظه

شدت و ترکیب این علائم بسته به اندام‌های درگیر متفاوت است.

علت ابتلا به بیماری لوپوس چیست؟

علت دقیق بیماری لوپوس هنوز مشخص نیست، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ترکیبی از چند عامل در بروز آن نقش دارند:

• ژنتیک: برخی ژن‌ها احتمال ابتلا را افزایش می‌دهند.
• هورمون‌ها: هورمون استروژن در بروز بیماری میان زنان نقش قابل توجهی دارد.
• محیط: تماس زیاد با نور خورشید، عفونت‌ها یا مواد شیمیایی می‌تواند بیماری را فعال کند.
• داروها: مصرف بعضی داروهای فشار خون، ضدتشنج یا آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است باعث نوع دارویی لوپوس شود.
• استرس و وضعیت سلامتی: استرس شدید، سیگار یا بیماری‌های خودایمنی دیگر می‌توانند محرک آغاز بیماری باشند.

لوپوس باعث بروز چه بیماری‌ها یا اختلالاتی در بدن می‌شود؟

همان‌طورکه در ابتدا گفتیم، بیماری لوپوس می‌تواند اندام‌های مختلف بدن را درگیر کند و پیامدهای گسترده‌ای داشته باشد. التهاب ناشی از آن ممکن است به کلیه‌ها آسیب برساند و باعث نارسایی کلیه شود. مغز و سیستم عصبی نیز گاهی تحت تأثیر قرار می‌گیرند و سردرد، گیجی، تغییرات رفتاری و تشنج ایجاد می‌شود. همچنین احتمال کم‌خونی، لخته‌های خونی و التهاب رگ‌ها افزایش می‌یابد.

ریه‌ها ممکن است ملتهب شوند یا مایع در آن‌ها تجمع یابد که خود، تنفس را دشوار می‌کند.

در قلب و عروق، التهاب عضله یا پرده‌ قلب می‌تواند خطر سکته را بالا ببرد.

همچنین خطر عفونت، پوکی استخوان، سرطان و مشکلات بارداری مانند سقط یا زایمان زودرس وجود دارد. این بیماری می‌تواند به اعصاب محیطی آسیب بزند، در نتیجه نوروپاتی محیطی که شامل بی‌حسی، گزگز یا ضعف در دست‌ها و پاها ایجاد می‌شود.

 واسکولیت نیز یکی از عوارض نادر شناخته‌شده لوپوس‌ است و ممکن است در پوست، اعصاب یا اندام‌های داخلی رخ دهد.

روش‌های تشخیص لوپوس

تشخیص بیماری لوپوس دشوار است، زیرا علائم آن شبیه بسیاری از بیماری‌های دیگر است. پزشک معمولاً ابتدا با معاینه فیزیکی و بررسی شرح‌ حال بیمار شروع می‌کند.

سپس از چند آزمایش و روش تشخیصی هم‌زمان برای تأیید بهره می‌برد.

معاینه بالینی

پزشک وضعیت پوست، مفاصل، تنفس و عملکرد عصبی را بررسی می‌کند. وجود بثورات پوستی، التهاب مفاصل یا صداهای غیرعادی در قلب و ریه می‌تواند نشانه مهمی باشد.

آزمایش خون

این آزمایش برای بررسی کم‌خونی، کاهش گلبول‌های سفید یا پلاکت و ارزیابی عملکرد سیستم ایمنی انجام می‌شود.

آزمایش ANA (آنتی‌بادی ضد‌هسته‌ای)

تقریباً همه بیماران مبتلا به بیماری لوپوس نتیجه‌ ANA مثبت دارند. این آزمایش نشان می‌دهد که سیستم ایمنی بیش‌فعال است و به بافت‌های بدن حمله می‌کند.

آزمایش ادرار

برای تشخیص وجود پروتئین یا خون در ادرار به‌کار می‌رود که می‌تواند نشانه‌ آسیب کلیوی ناشی از بیماری باشد.

نمونه‌ برداری (بیوپسی)

 در موارد مشکوک، از پوست یا کلیه بیوپسی شده و نمونه گرفته می‌شود تا میزان التهاب و آسیب بافتی مشخص شود.

آزمایش‌های تکمیلی

شامل ESR ،CRP، یا تست آنتی‌بادی‌های خاص این بیماری است که میزان التهاب و فعالیت سیستم ایمنی را می‌سنجند.

روش‌های درمان بیماری لوپوس

درمان لوپوس بر کنترل علائم و جلوگیری از آسیب به اندام‌ها تمرکز دارد. نوع داروها بسته به‌شدت بیماری و ناحیه‌ درگیر با نظر پزشک متفاوت است.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

برای کاهش درد مفاصل، تب و التهاب به‌کار می‌روند. داروها شامل ایبوپروفن و ناپروکسن هستند.

مصرف طولانی‌مدت باید زیر نظر پزشک باشد تا از آسیب کلیوی یا گوارشی پیشگیری شود.

داروهای ضد مالاریا (مثل هیدروکسی‌کلروکین)

این دارو التهاب را کاهش می‌دهند و احتمال عود بیماری را پایین می‌آورند. مصرف منظم آن نیازمند معاینات چشمی دوره‌ای است.

کورتیکواستروئیدها

مانند پردنیزولون، التهاب شدید را کنترل می‌کنند؛ اما در مصرف طولانی می‌توانند باعث پوکی استخوان و افزایش قند خون شوند.

داروهای سرکوب‌کننده ایمنی

مانند آزاتیوپرین، متوترکسات یا مایکوفنولات، فعالیت سیستم ایمنی را کاهش داده و از آسیب اندام‌ها جلوگیری می‌کنند.

داروهای بیولوژیک

مانند بلیموماب برای بیماران لوپوس مقاوم به درمان‌های دیگر استفاده می‌شود و پاسخ ایمنی را هدفمند مهار می‌کند.

پزشک ممکن است بسته به شرایط، درمان‌های مکمل مانند کنترل فشار خون، کم‌خونی یا پوکی استخوان را نیز تجویز کند.