سیروز کبدی یا تنبلی کبد، وضعیتی است که در آن بافت سالم کبد به‌تدریج با بافت اسکار جایگزین می‌شود. معمولاً در اثر ابتلا به هپاتیت مزمن، مصرف زیاد الکل، عفونت و غیره بروز می‌کند. هنگامی‌که وضعیت ادامه پیدا کند، کبد تلاش می‌کند تا با ایجاد زخم خود را ترمیم کند. این مسئله مانع از عملکرد صحیح کبد و در نهایت نارسایی مزمن کبد یا حتی سرطان کبد می‌شود.

اگرچه آسیب ناشی از سیروز کبدی قابل جبران نیست؛ اما اگر زود تشخیص داده شود و علت اصلی آن درمان شود، می‌توان مانع از پیشرفت آن شد.

علائم سیروز کبدی چیست؟

ممکن است در اوایل بیماری، اصلا علائمی نداشته باشید یا علائم خفیف و مشابه بسیاری از شرایط دیگر داشته باشید. معمولاً به‌تدریج با پیشرفت بیماری و کاهش عملکرد کبد، علائم قابل تشخیص هستند.

از علائم اولیه سیروز کبدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حالت تهوع
• کاهش اشتها
• احساس ضعف یا خستگی
• احساس درد در بالا و سمت راست شکم
• بروز آنژیوم عنکبوتی یا خال عنکبوتی روی پوست
• قرمزی پوست کف دست

در مراحل پیشرفته، علائم قابل تشخیص سیروز کبدی شامل موارد زیر هستند:

• یرقان و زردی پوست و چشم
• خارش پوست
• ادرار تیره رنگ و مدفوع روشن
• مشکلات گوارشی
• کاهش وزن بی‌دلیل
• گیجی، سردرگمی و تغییرات خلقی
• اختلالات حرکتی در اثر انقباض، لرزش یا عدم کنترل عضلات
• اختلال در چرخه قاعدگی
• بزرگ شدن بافت پستان
• کوچک شدن بیضه
• تورم در شکم (آسیت)
• تورم در دست‌ها، پاها یا صورت

چه عواملی سبب تنبلی کبد می‌شوند؟

همانطورکه ذکر شد، سیروز یک فرآیند شامل تشکیل زخم تدریجی در بافت کبد است که توسط التهاب مزمن ایجاد می‌شود. بنابراین، هر شرایط و بیماری که بتواند باعث بروز التهاب مزمن (هپاتیت مزمن) در کبد شود، می‌تواند منجر به سیروز شود. از شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هپاتیت ناشی از مصرف بیش‌ازحد الکل
• استئاتوهپاتیت غیرالکلی (کبد چرب غیرالکلی)
• هپاتیت ویروسی و عفونت مزمن هپاتیت B، C و D
• هپاتیت خودایمنی
• بیماری صفراوی خودایمنی
• آترزی صفراوی
• بیماری ویلسون
• فیبروز سیستیک
• اختلالات ارثی متابولیسم قند، مانند گالاکتوزمی
• سندرم آلاژیل
• عفونت‌ها مانند سیفلیس یا بروسلوز
• عوارض مصرف برخی از داروها

روش‌های تشخیص سیروز کبدی چیست؟

پزشک پس از معاینه فیزیکی و بررسی علائم و نشانه‌های تنبلی کبد، در مورد سابقه پزشکی و داروهای مصرفی شما سوالاتی می‌پرسد. سپس برای بررسی دقیق‌تر دستور انجام یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را می‌دهد.

آزمایش خون

در این آزمایش ابتدا سطح آنزیم‌های کبدی، پروتئین‌ها و بیلی‌روبین خون اندازه‌گیری می‌شود. در مرحله بعد ممکن است شاخص‌های دیگری برای ارزیابی عوارض جانبی سیروز اندازه‌گیری شوند.

آزمایش‌های تصویربرداری پزشکی

آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، ام آر آی و سی تی اسکن شکم می‌توانند اندازه، شکل و بافت کبد را نشان دهند. همچنین نوع خاصی از آزمایش تصویربرداری به نام الاستوگرافی نیز، برای اندازه‌گیری میزان سفتی یا فیبروز در کبد استفاده می‌کند.

نمونه‌برداری از کبد

بیوپسی کبدی، معمولاً برای تایید ابتلا به سیروز یا تعیین علت آن انجام می‌شود. در این روش پزشک به کمک یک سوزن توخالی و ظریف، از بخش کوچکی از بافت کبد نمونه می‌گیرد و آن را به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می‌کند.

روش‌های درمانی سیروز کبدی چیست؟

اگرچه بافت کبد برخلاف بافت ارگان‌های دیگر قدرت ترمیم بالایی دارد، اما وقتی به مرحله سیروز می‌رسد دیگر قابل ترمیم نیست. زیرا سلول‌های سالم کافی برای بهبودی وجود ندارد. در نهایت فقط پزشک می‌تواند روند پیشرفت سیروز را کُند یا متوقف کند.

البته این مسئله بستگی به این دارد که چه چیزی باعث بروز سیروز شده است، تا چه اندازه قابل درمان است و چقدر به درمان‌های فعلی پاسخ می‌دهد.

درمان‌های ابتدایی

در مراحل اولیه ابتلا به سیروز، ممکن است با انجام روش‌های زیر بتوان میزان آسیب به کبد را به حداقل رساند:

• رفع وابستگی به الکل
• توقف مصرف برخی از داروها
• کاهش وزن
• دارودرمانی (با تجویز و تشخیص پزشک)

معمولاً پزشکان توصیه می‌کنند، هرکسی که به هر نوع بیماری کبدی مبتلا است باید سعی کند غذاهای سالم بخورد و به وزن ایده‌آل خود برسد. مصرف مکمل برای مقابله با سوءتغذیه مرتبط با سیروز نیز لازم است.

درمان‌های پیشرفته

هنگامی‌که پزشک تنبلی کبد را تشخیص داد، عوارض جانبی رایج آن را نیز بررسی می‌کند. پرفشاری خون پورتال شایع‌ترین عارضه جانبی است که مجموعه‌ای از عوارض خاص خود را دارد. برای درمان آن‌ها معمولا از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

• انتقال خون برای جایگزینی سلول‌های خونی
• دیالیز کلیه
• اکسیژن‌درمانی
• پاراسنتز و مصرف آنتی‌بیوتیک برای آسیت
• مصرف ملین‌ها برای جذب و پاکسازی سموم از دستگاه گوارش
• مصرف مسکن یا ارجاع بیمار به کلینیک درد

سرطان کبد (کارسینوم کبدی) یکی دیگر از عوارض احتمالی سیروز است. در این شرایط ممکن است پزشک از پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی برای درمان استفاده کند یا حتی دستور انجام پیوند کبد را بدهد.

آیا سیروز کبدی کشنده است؟

سیروز کبدی یک وضعیت پیشرونده است که در صورت عدم درمان مناسب، ممکن است در نهایت منجر به فوت بیمار شود.

کبد در ابتدا بدن برای جبران کاهش عملکرد، خود را تنظیم می‌کند و به‌همین‌دلیل ممکن است زیاد متوجه این عارضه نشوید. این وضعیت به‌عنوان سیروز جبران‌شده شناخته می‌شود. اما در نهایت با کاهش بیشتر عملکرد کبد، علائم قابل توجهی را تجربه خواهید کرد. این وضعیت به‌عنوان سیروز جبران‌نشده شناخته می‌شود.

اسکار ایجادشده در کبد، جریان خون و اکسیژن در بافت‌های کبد را مسدود می‌کند. این کار توانایی کبد برای پردازش خون، متابولیسم مواد مغذی و فیلتر کردن سموم را کاهش می‌دهد. همچنین قدرت کبد برای تولید صفرا و پروتئین‌های ضروری خون را کاهش می‌دهد. در نهایت نیز می‌تواند رگ‌های خونی مانند سیاهرگ باب کبدی که از کبد عبور می‌کنند را فشرده کند و منجر به بروز وضعیتی به نام پرفشاری خون پورتال شود.

بنابرین این بیماری را بسیار جدی بگیرید و روند تشخیص و درمان تنبلی کبد را به تاخیر نیاندازید.

نکات مهم درباره سیروز کبدی

سیروز کبدی یک بیماری نسبتا شایع و یکی از علل مهم بستری شدن در بیمارستان و مرگ، به‌خصوص پس از میانسالی است. به مرور زمان احتمال پیشرفت آن وجود دارد. شما ممکن است بتوانید با مداخله زودتر، از پیشرفت بیماری کبدی به سیروز جلوگیری کنید.

در زمان ابتلا به سیروز و تنبلی کبد، اگرچه بافت آسیب‌دیده کبد بهتر نمی‌شود، اما لزوما بدتر هم نخواهد شد. البته اگر بتوان با درمان‌های فعلی، التهاب ایجادکننده سیروز را متوقف کرد یا به حداقل رساند. به‌همین‌دلیل، باید تا آخر عمر به محافظت از کبد خود ادامه دهید و تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید.

برای تشخیص و درمان سیروز کبدی، پیشنهاد ما به شما مراجعه به مجتمع پزشکی صدر است. علاوه‌بر کادر پزشکی حرفه‌ای و کلینیک‌های تخصصی، می‌توانید از خدمات عالی مرکز تصویربرداری آن نیز استفاده کنید.