پزشکان برای کمک به تشخیص برخی از بیماری‌ها یا شناسایی سرطان، با بیوپسی یا نمونه‌برداری به نمونه‌ای از بافت یا سلول‌های بدن دست پیدا می‌کنند. سپس نمونه به آزمایشگاه پاتولوژی یا آسیب‌شناسی ارسال می‌شود.

اگرچه نمونه ‌برداری کمی ترسناک به نظر می‌رسد، اما تجربه نشان داده است که روشی بدون درد و کم‌خطر است. در ادامه توضیحات بیشتری از کاربردها، عوارض، هزینه، نحوه انجام و تفسیر آن خواهیم داد.

کاربردهای بیوپسی یا نمونه برداری

اگرچه روش‌های تصویربرداری مانند سی تی اسکن و ام آر آی می‌توانند به شناسایی مناطق مشکوک بدن کمک کنند، اما قابلیت آن را ندارند که مثل نمونه‌ برداری بین سلول‌های سرطانی و غیرسرطانی تمایز قائل شوند. از این رو، بیوپسی تنها راه مطمئن برای تشخیص انواع سرطان‌ است.

البته این روش همیشه با هدف تشخیص سرطان و تعیین مرحله آن انجام نمی‌شود. گاهی لازم است برای تشخیص نهایی بیماری‌های غیرسرطانی مانند موارد زیر صورت بگیرد:

• اختلالات ایمنی مانند پانکراتیت مزمن
• بیماری زخم معده
• عفونت‌ها مانند سل
• اختلالات التهابی مانند التهاب کلیه‌ها یا کبد
• اندومتریوز

در نتیجه، پزشک می‌تواند طبق نتایج نمونه‌برداری متوجه شود که انواع ضایعه، عفونت یا التهاب ناشی از سرطان هستند یا سایر بیماری‌ها!

انواع بیوپسی

برحسب نوع روش مورد استفاده برای تهیه نمونه، انواع مختلفی دارد. معمولاً پزشک براساس وضعیت بیمار و ناحیه‌ای از بدن که نیاز به نمونه‌برداری دارد، بهترین روش را انتخاب می‌کند.

بیوپسی‌های سوزنی

اصولاً برای دریافت نمونه از پوست یا بافت‌های زیرپوستی انجام می‌شوند. از انواع آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نمونه برداری با سوزن ظریف. در این روش از یک سوزن نازک که به سرنگ متصل است، برای ساکشن مایعات و سلول‌ها از محل مورد نظر استفاده می‌شود. معمولاً برای نمونه‌برداری از غدد لنفاوی و تومور تیروئید انجام می‌شود. بیوپسی پروستات و بیوپسی پستان نیز اغلب به این روش صورت می‌گیرند.
• نمونه برداری با سوزن هسته‌ای. برخلاف روش قبل، از یک سوزن توخالی برای تهیه بافت به فرم یک استوانه استفاده می‌کند.

بیوپسی مایع

این روش اصولاً برای تهیه نمونه از خون انجام می‌شود تا پزشک بتواند نشانگرهای سلول‌های سرطانی یا DNA آنها را شناسایی کند.

پانچ بیوپسی

معمولاً اگر لازم باشد که از اپیدرم (رویه پوست) یا اولین لایه‌های زیر پوست مانند چربی نمونه جمع‌آوری شود، از این روش استفاده می‌شود. زیرا دستگاه پانچ، قابلیت ایجاد سوراخ در سطح پوست با حداقل درد و ناراحتی را دارد.

نمونه برداری با روش آندوسکوپی

برای تهیه نمونه از داخل بدن، به‌خصوص از نواحی مانند کلیه، مثانه، روده بزرگ یا ریه، بهترین است. زیرا با ایجاد کوچترین برش و حداقل عوارض بیوپسی، جراح می‌تواند لوله نازک آندوسکوپ را وارد بدن بیمار کند. سپس به کمک دوربین از مشکوک‌ترین نواحی نمونه‌برداری کند.

بیوپسی باز برشی یا اکسیزیونال

اگر نیاز باشد که جراح به بخش وسیع‌تری از بافت در مناطقی مانند پوست، قفسه سینه یا شکم دسترسی باشد؛ ممکن است روش آندوسکوپی پاسخگو نباشد. در این شرایط، جراح به شیوه جراحی باز وارد عمل می‌شود.

اصولاً اگر کل بافت مشکوک برداشته شود، بیوپسی اکسیزیونال نامیده می‌شود. اما اگر بخشی از تومور برداشته شود، به‌عنوان بیوپسی برشی ذکر می‌شود.

معمولاً هر دو این روش‌ها در قالب بیوپسی تحت سی تی اسکن انجام می‌شوند. یعنی برای هدایت جراح، همزمان از روش تصویربرداری سی تی نیز استفاده می‌شود.

نمونه برداری مخروطی

این روش برای برداشتن بافت غیرطبیعی از دهانه رحم انجام می‌شود. بدین‌ شکل، پزشک می‌تواند سرطان یا دیسپلازی دهانه رحم را به خوبی تشخیص دهد.

هزینه بیوپسی

اصولا هزینه بیوپسی به عوامل مختلفی مانند محل نمونه ‌برداری، نوع روش مورد استفاده، شرایط بالینی بیمار و میزان مهارت پزشک بستگی دارد. به‌همین‌دلیل، توصیه می‌کنیم از قبل در این زمینه با پزشک خود صحبت کنید.

خوشبختانه مجتمع پزشکی صدر به‌عنوان یکی از بهترین مراکز در تهران، قابلیت انجام انواع نمونه ‌برداری را دارد. همچنین هزینه نهایی در این مرکز، به‌صرفه و طبق تعرفه‌های وزارت بهداشت است.

مراقبت‌های قبل از نمونه ‌برداری

ازآنجایی‌که انواع نمونه ‌برداری نیاز به آمادگی خاص خود دارند، پزشک از قبل یک دستورالعمل کامل به شما ارائه می‌دهد.

همچنین توصیه می‌کند که برای کاهش خطر بروز عوارض بیوپسی، از چند روز قبل مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی را متوقف کنید.

اگر باردار هستید یا بیماری زمینه‌ای دارید، حتماً از قبل به پزشک خود اطلاع دهید.

همچنین در صورت داشتن هرگونه حساسیت مثلاً به سوزن یا لاتکس نیز باید پزشک خود را از قبل مطلع کنید.

نحوه انجام بیوپسی

هرکدام از انواع آن به صورت متفاوتی انجام می‌شود. معمولاً در مطب یا اتاق عمل انجام می‌شود.

عموماً ابتدا پزشک یا جراح برای بی‌حسی موضعی یا عمومی بیمار اقدام می‌کند. سپس با ضدعفونی کردن محل مورد نظر سعی می‌کند که به یکی از روش‌های ذکر شده، نمونه را جمع‌آوری کند.

مراقبت‌های بعد از بیوپسی

اصولاً افرادی‌که برای نمونه ‌برداری بی‌حسی موضعی دریافت می‌کنند، می‌توانند بلافاصله پس از انجام آن به منزل بازگردند. اما افرادی‌که تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرند، در اغلب موارد یک شب در بیمارستان بستری می‌شوند.

پزشک قبل از ترخیص، یک دستورالعمل مراقبتی به شما ارائه می‌دهد و آموزش می‌دهد که چگونه محل نمونه‌برداری را تمیز نگهدارید.

همچنین توصیه می‌کند که تا چند روز استراحت کنید و فعالیت بدنی شدید نداشته باشید. مصرف سیگار و الکل نیز باید یک تا دو هفته متوقف شود. زیرا باعث تداخل در روند بهبودی محل زخم می‌شوند.

دریافت نتایج از آزمایشگاه پاتولوژی ممکن است تا چند هفته طول بکشد. پس لازم است کمی صبور باشید.

عوارض بیوپسی چیست؟

برای نمونه‌برداری، در اغلب موارد از سوزن‌های ظریف استفاده می‌شود یا برش کوچکی ایجاد می‌شود. بنابرین خطر بروز عوارضی مانند خونریزی، درد، تورم و کبودی کم است. با این وجود توصیه می‌کنیم در صورت مواجه با علائم زیر فوراً به پزشک خود مراجعه کنید:

• خونریزی شدید
• درد مزمن
• تب بالا
• عفونت و خروج ترشحات سفید یا زردرنگ از محل نمونه‌برداری

نحوه تفسیر نتایج نمونه ‌برداری چگونه است؟

پس از آنکه نمونه به آزمایش پاتولوژی ارسال شد، پاتولوژیست به کمک میکروسکوپ آن را آنالیز می‌کند. در نهایت، هرگونه ناهنجاری سلولی را در قالب یک گزارش برای پزشک معالج شما ارسال می‌کند.

اگر نتایج علائم سرطان را نشان دادند؛ پزشک می‌تواند طبق داده‌های ذکر شده نوع و مرحله سرطان را تشخیص دهد و سپس بهترین روش درمانی را تعیین کند.