بیوفیدبک (Biofeedback) نوعی روش درمانی است که از حسگرهای الکتریکی خاصی برای اندازه‌گیری عملکردهای کلیدی بدن در زمان مواجهه با استرس و اضطراب استفاده می‌کند و در نهایت به شما کمک می‌کند تا بتوانید سلامت خود را به دست آورید. در این مقاله در مورد انواع بیوفیدبک، مزایا و معایب آن، کاربرد بیوفیدبک و به طور کلی هرچیزی که راجع به این روش درمانی باید بدانید؛ صحبت خواهیم کرد.

اصولاً استرس مزمن اثرات چشمگیری مانند افزایش فشار خون، ضربان قلب و تنش عضلانی، افت دمای بدن و اختلال در عملکرد مغز دارد.

بیوفیدبک با ترویج و آموزش یک بازخورد ذهنی و فیزیکی مؤثر می‌تواند به شما کمک کند تا روش‌های جدیدی را برای کنترل وضعیت بدن خود به کار بگیرید.

انواع بیوفیدبک

انواع مختلفی از بیوفیدبک وجود دارد که با توجه به مشکل اصلی خود و روش درمانی توصیه‌شده توسط پزشک، می‌توانید از یک یا چند مورد از آن‌ها بهره‌مند شوید. در ادامه به جزئیات انواع بیوفیدبک اشاره خواهیم کرد.

بیوفیدبک تنفسی

در این روش برای نظارت بر میزان و الگوی تنفسی بیمار، نوارهای حسگر در اطراف قفسه سینه و شکم قرار می‌گیرند. سپس با آموزش ارائه‌شده بیمار می‌تواند یاد بگیرد که در موقعیت‌های مختلف مانند مواجهه با اضطراب چگونه کنترل بیشتری بر میزان تنفس خود داشته باشد.

نوروفیدبک

این نوع بیوفیدبک از حسگرهای پوست سر برای نظارت بر امواج مغزی شما با استفاده از نوار مغزی استفاده می‌کند.

معمولاً از نوروفیدبک به‌عنوان یک درمان غیرتهاجمی برای اختلال بیش‌فعالی، درد مزمن، اعتیاد، اضطراب، افسردگی و سایر ناهنجاری‌ها استفاده می‌شود.

پاسخ گالوانيك پوست

در این مورد از انواع بیوفیدبک، میزان عرق روی سطح پوست اندازه‌گیری می‌شود و نشانگر خوبی برای تشخیص سطوح برانگیختگی عاطفی هر فرد است.

در واقع، حسگرهایی که در اطراف انگشتان یا کف دست یا مچ دست شما با الکترودرموگرافی (EDG) متصل می‌شوند، فعالیت غدد عرق و میزان تعریق روی پوست شما را اندازه‌گیری می‌کنند و به شما در مورد میزان اضطرابتان هشدار می‌دهند.

بیوفیدبک فشار خون

در بیوفیدبک فشار خون از دستگاهی برای ارائه اطلاعاتی در مورد فشار خون بیمار استفاده می‌شود. در نهایت نیز بیمار از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی بصری، تنفسی یا موزیکال راهنمایی می‌شود.

بیوفیدبک حرارتی

در بیوفیدبک حرارتی، از حسگرهایی روی انگشتان دست یا پا استفاده می‌شود تا میزان جریان خون بیمار از طریق پوست تشخیص داده شود. ازآنجایی‌که افراد در مواقع استرس اغلب افت دمای بدن را تجربه می‌کنند، چنین دستگاه‌هایی می‌توانند کمک کنند تا در بهترین زمان تکنیک‌های آرام‌سازی انجام شوند.

تغییرپذیری ضربان قلب

برای انجام این تکنیک، درمانگر شما از دستگاهی استفاده می‌کند که به حسگرهای گوش یا انگشتان یا حسگرهایی که روی مچ دست، قفسه سینه یا بالاتنه قرار می‌گیرند متصل است.

بدین‌شکل می‌تواند تغییرات حجم خون و ضربان قلب را اندازه‌گیری کند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این روش ممکن است برای معالجه اختلالاتی مانند آسم و افسردگی نیز مفید باشد.

الکترومیوگرافی یا نوار عصب و عضله

در این مدل از انواع بیوفیدبک سنسورها در نقاط مختلف بدن قرار می‌گیرند و به دستگاه الکترومیوگرافی یا نوار عصب و عضله متصل می‌شوند.

این دستگاه با نظارت بر فعالیت الکتریکی که منجر به انقباض عضلانی می‌شود، تغییرات تنش عضلانی را در طول زمان تشخیص می‌دهد. بدین‌شکل می‌توان تنش عضلانی را با روش‌هایی کنترل کرد.

بنابراین، زمانی می‌توان به کمک بیوفیدبک برای بهبود سلامت جسمی و روانی بدن اقدام کرد که میزان تغییرات فیزیولوژیک در نواحی مختلف به‌خوبی تشخیص داده شوند. مجتمع پزشکی صدر می‌تواند در زمینه ارائه دقیق‌ترین نوار مغزی یا نوار عصب عضله به شما کمک کند. کادر حرفه‌ای و تجهیزات پیشرفته این کلینیک در این حوزه منحصربه‌فرد هستند.

انواع کاربرد بیوفیدبک

اصولاً بیوفیدبک برای مدیریت استرس مزمن و همچنین بهبود شرایط مختلفی که ممکن است در اثر استرس تشدید شوند؛ کارایی دارد. مواردی چون:

• اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
• اضطراب
• صدمات مغزی
• افسردگی
• اختلالات گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
• فشار خون بالا و پایین
• مشکلات سلامت روان
• میگرن
• درد جسمی و بی‌دلیل بدن
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• سردردهای تنشی

مزایای بیوفیدبک

مانند همه روش‌های درمانی، بیوفیدبک نیز با مجموعه‌ای از جنبه‌های مثبت و منفی همراه است. بنابراین مهم است که مزایا و خطرات آن را از قبل در نظر بگیرید. از مزایای بیوفیدبک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• روشی غیرتهاجمی است. در شرایطی که سایر درمان‌ها مؤثر نیستند یا بیمار قادر به مصرف داروهای خاص نیست، گزینه مطلوبی است. اغلب بیماران انجام آن را به‌جای درمان‌های تهاجمی یا مختل‌کننده ترجیح می‌دهند.
• می‌تواند به‌عنوان مکمل درمان‌های دیگر در نظر گرفته شود. اغلب به‌عنوان بخشی از رویکرد درمانی مورد نظر پزشکان در نظر گرفته می‌شود و برای تقویت سایر روش‌های درمانی از جمله دارودرمانی یا تکنیک‌های رفتاردرمانی موثر است.
• می‌تواند به شما کمک کند تا احساسات خود را کنترل کنید. در واقع بیوفیدبک به بیماران می‌آموزد که چگونه واکنش‌ها و پاسخ‌های عاطفی خود را در موقعیت‌های استرس‌زا کنترل کنند. در نتیجه فوائد زیادی برای حفظ سلامت روان دارد.

امروزه در بسیاری از کشورها این روش درمانی به‌عنوان یک درمان جایگزین برای اختلالات خلقی و اضطراب پذیرفته شده است.

اخیراً یک بررسی نشان داده است که بیوفیدبک و نوروفیدبک پتانسیل زیادی برای درمان اختلالات خلقی و اضطرابی از جمله PTSD، اختلال اضطراب فراگیر، بی‌اشتهایی عصبی یا آنورکسیا، اسکیزوفرنی و افسردگی در بزرگسالان دارند.

روش‌های بیوفیدبک، باعث بهبود تمرکز و کاهش بیش‌فعالی در افراد مبتلا به ADHD می‌شود.

با توجه به نتایج کسب‌شده، کاربرد بیوفیدبک بسیار گسترده و جالب توجه است.

مواردی که باید پیش از انجام بیوفیدبک نظر گرفته شوند

اگرچه بیوفیدبک به‌عنوان یک روش ایمن در نظر گرفته می‌شود، اما باید قبل از انجام آن حتماً با پزشک یا درمانگر خود مشورت کنید. بیوفیدبک لزوماً برای همه افراد مناسب نیست و ممکن است از سایر روش‌های درمانی نتایج بهتری کسب کنید.

اگر به این نتیجه رسیدید که باید برای انجام بیوفیدبک اقدام کنید، مطمئن شوید که درمانگر شما از اعتبار حرفه‌ای بالایی برخوردار است و از مخارج احتمالی از جمله هزینه هر جلسه و هزینه‌های مرتبط با دستگاه‌هایی که ممکن است نیاز به خرید آن‌ها داشته باشید، آگاه باشید. معمولا هزینه نهایی بسته به نحوه آموزش، صلاحیت و تجربه درمانگر متغیر است.

این اطمینان را به شما می‌دهیم که کلینیک مغز و اعصاب در مجتمع پزشکی صدر با وجود برخورداری از کادر متخصص و تجهیزات به‌روز، بهترین خدمات را ارائه می‌دهد.

انواع دستگاه بیوفیدبک

دستگاه‌های بیوفیدبک به دو دسته تقسیم می‌شوند. نوعی از آن‌ها فقط توسط متخصصان پزشکی و سلامت روان قابل استفاده هستند و نوعی دیگر برای استفاده شخصی بیماران در خانه طراحی شده‌اند.

دستگاه‌های خانگی اغلب دارای سنسورهایی هستند که اطلاعات را از عضلات، پوست و مغز ضبط و سپس بر روی رایانه یا تلفن همراه نمایش می‌دهند.

خطرات و مضرات 

اگرچه روشی بی‌خطر است، اما ممکن است گزینه مطلوبی برای همه بیماران نباشد.

دستگاه‌های بیوفیدبک ممکن است روی افراد مبتلا به بیماری‌های خاص، مانند مشکلات ریتم قلب یا برخی بیماری‌های پوستی، به‌درستی کار نکنند.

به‌همین‌دلیل، ضروری است پیش از هرگونه اقدامی ابتدا با پزشک متخصص اعصاب و روان خود مشورت کنید.

سوالات متداول در مورد بیوفیدبک

در این بخش، به تعدادی از ابهامات ذهنی شما در مورد این روش درمانی پاسخ خواهیم داد.

1. معمولا برای رسیدن به یک نتیجه مطلوب، به چند جلسه بیوفیدبک نیاز است؟

هر جلسه بیوفیدبک اغلب بین 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد و یک دوره درمانی معمولاً شامل چهار تا شش جلسه است. البته در مواردی هم ممکن است نیاز به 8 تا 10 جلسه درمانی باشد.

2. آیا می‌توان صرفا با خرید دستگاه‌های خانگی بیوفیدبک برای درمان اقدام کرد؟

اغلب کمپانی‌ها مدعی هستند که استفاده از دستگاه‌های خانگی روی درمان بیماری‌های مختلف مانند میگرن، ضعف کف لگن، خروپف، افسردگی، ADHD، اوتیسم و ​​اختلالات خواب موثر است.

درحالی‌که نتایج تحقیقات، روی جلسات درمانی تحت نظر درمانگر یا پزشک تاکید دارند. توصیه می‌کنیم که برای کسب نتایج عالی همزمان از هر دو این شرایط بهره ببرید.

3. چطور متوجه شویم که بیوفیدبک موثر واقع شده است؟

اگر بیوفیدبک برای شما موفقیت‌آمیز باشد، ممکن است به شما در کنترل علائم بیماری یا کاهش مقدار دارویی که مصرف می‌کنید کمک کند. در این شرایط می‌توانید تمرین تکنیک‌های آموزشی ارائه‌شده را به‌تنهایی در منزل ادامه دهید.

مراجعه و مشورت با کادر تخصصی مرکز مغز و اعصاب مجتمع پزشکی صدر به‌عنوان بهترین کلینیک مغز و اعصاب در تهران، می‌تواند به شما برای انجام بیوفیدبک و رفع مشکلات احتمالی کمک زیادی کند. مطمئنا با انجام این روش، کنترل بیشتری بر پاسخ‌ها و رفتارهای فیزیکی و روانی خود خواهید داشت.