روش‌های نوین تصویربرداری پزشکی نقش مهمی در تشخیص بهتر و درمان بسیاری از بیماری‌ها دارند. اسکن هسته ای مثانه (Cystography Radionuclide) یکی از روش‌های پیشرفته پزشکی هسته‌ای است که با کمک دستگاه مخصوص به بررسی عملکرد و ساختار این ناحیه از بدن می‌پردازد.

اسکن مثانه به به پزشکان امکان می‌دهد تا ناهنجاری‌های احتمالی مانند انسداد، عفونت یا اختلالات عملکردی مثانه را با دقت تشخیص دهند و درمانی مناسب برای آن انتخاب کنند.

اسکن هسته‌ای مثانه چیست؟

اسکن هسته ای مثانه یک روش تصویربرداری پزشکی هسته‌ای است که با کمک مقادیر کم مواد رادیواکتیو، برای بررسی عملکرد و ساختار مثانه استفاده می‌شود.

در این روش بعد از تزریق ماده رادیواکتیو و با استفاده از دوربین‌های مخصوص، تصاویر دقیقی از مثانه و سیستم ادراری تهیه می‌شود. این روش غیرتهاجمی، ایمن و دقیق است و اطلاعات ارزشمندی برای ارزیابی بیماری‌های مرتبط با مثانه ارائه می‌دهد.

اسکن هسته‌ای مثانه برای چه مواردی کاربرد دارد؟

• بررسی فرآیند پر شدن و تخلیه مثانه از طریق تصویربرداری دقیق
• کمک به تشخیص برگشت غیرطبیعی ادرار از مثانه به سمت کلیه‌ها (رفلاکس ادراری)
• شناسایی موانع یا انسدادهای احتمالی در مسیر خروج ادرار
• بررسی علل عفونت‌های مکرر مجاری ادراری
• ارزیابی سیستم ادراری کودکان

آمادگی‌های لازم برای انجام اسکن هسته ‌ای مثانه

به‌طور کلی برای انجام اسکن مثانه به آمادگی خاصی نیاز نیست؛ اما برخی پزشکان از بیماران می‌خواهند که موارد زیر را رعایت کنند:

• ممکن است پزشک از بیمار بخواهد مقدار مشخصی آب بنوشید تا مثانه برای تصویربرداری آماده شود.
• مصرف برخی داروهای خاص (مانند داروهای ادرارآور) موقتاً متوقف شود.
• در برخی موارد باید چند ساعت قبل از اسکن چیزی نخورید یا ننوشید، اما این بستگی به دستورالعمل‌های خاص مرکز اسکن هسته‌ای دارد.
• لباس راحت بپوشید و زیورآلات یا اشیای فلزی را قبل از اسکن درآورید. گاهی لباس مخصوص بیمارستانی در اختیارتان قرار می‌گیرد.

نحوه انجام اسکن هسته‌ای مثانه

روش انجام اسکن مثانه باتوجه به هدف پزشکی ممکن است کمی متفاوت باشد، اما معمولاً به این شکل انجام می‌شود:

1. ابتدا بیمار روی میز دستگاه اسکن اسپکت دراز می‌کشد.
2. سپس پزشک پس از ضدعفونی کردن محل، یک لوله بسیار باریک و نرم به نام کاتتر را از مسیر مجرای ادراری به داخل مثانه وارد می‌کند.
3. مایع حاوی ماده رادیواکتیو به تدریج به مثانه تزریق می‌شود تا زمانی که مثانه کاملاً پر شود.
4. در ادامه دستگاه اسکنر، پرتوهای رادیواکتیو را دریافت و تصاویر کاملی از مثانه و مسیر ادرار تهیه و ارسال می‌کند.
5. برای ارزیابی میزان تخلیه مثانه، تصاویر با مثانه پر ثبت می‌شود.
6. پس از آن بیمار اجازه می‌یابد تا به دستشویی برود و ادرار کند، سپس مجدداً برای گرفتن تصاویر بعد از تخلیه باید زیر دستگاه قرار بگیرد.

خطرات اسکن هسته‌ای مثانه

در اسکن‌ هسته‌ای مثانه مقدار بسیار کمی تابش رادیواکتیو داخل بدن بیمار منتشر می‌شود؛ مقدار این تابش بسیار کمتر از اشعه ایکس معمولی است.

بیشتر این تابش‌ها در مدت زمان کوتاهی از بدن دفع می‌شوند. با این حال، توصیه می‌شود زنان باردار یا کسانی که احتمال بارداری دارند، از انجام این آزمایش خودداری کنند تا از هرگونه ریسک احتمالی جلوگیری شود.

استفاده از کاتتر نیز ممکن است باعث بروز عفونت در مجاری ادراری شود و در موارد نادر به مجرا، مثانه یا بافت‌های اطراف آسیب برساند.

همچنین ممکن است پس از کاتترگذاری، خون در ادرار دیده شود یا بیمار تا چند روز بعد از اسکن هنگام ادرار کردن احساس ناراحتی و سوزش داشته باشد.

تفسیر نتایج اسکن هسته‌ای مثانه

تفسیر نتایج اسکن مثانه به‌صورت زیر توسط‌ پزشک متخصص هسته‌ای انجام می‌شود:

نتایج طبیعی

در حالت طبیعی، نباید هیچ نشانه‌ای از بازگشت ادرار در سیستم ادراری دیده شود. همچنین، مسیر خروج ادرار باید بدون مانع باشد و مثانه به‌طور کامل پس از ادرار تخلیه شود.

نتایج غیرطبیعی

اگر نتیجه اسکن غیرطبیعی باشد، ممکن است نشان‌دهنده یکی از مشکلات زیر باشد:

• واکنش غیرعادی مثانه نسبت به پر شدن که می‌تواند ناشی از مشکلات عصبی یا سایر اختلالات باشد.
• بازگشت ادرار از مثانه به سمت حالب‌ها که با عنوان ریفلاکس مثانه به حالب شناخته می‌شود.
• وجود مانع در مسیر خروج ادرار که معمولاً در مردان و به‌دلیل بزرگ شدن پروستات رخ می‌دهد.