تیروئید قسمتی از بدن است که در ناحیه گردن قرار دارد و وظیفه اصلی آن کنترل متابولیسم است. این ناحیه نیز مانند سایر مناطق بدن با بیماری‌های مختلفی همچون سرطان درگیر می‌شود. اسکن تیروئید یکی از راه‌های مطمئن برای تشخیص انواع بیماری‌های تیروئید از جمله سرطان است. این روش تشخیصی توسط دستگاه مخصوص انجام می‌شود و قادر است عملکرد ناحیه تیروئید را با دقت زیاد نشان دهد.‌

اسکن هسته ای تیروئید چیست؟

اسکن هسته ای تیروئید نوعی تصویربرداری پزشکی است که برای ارزیابی عملکرد غده تیروئید با تزریق ماده رادیواکتیو مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای بدست آوردن نتایج دقیق‌تر در‌ این روش، مقدار کمی از یک ماده رادیواکتیو مانند ید رادیواکتیو را به بدن تزریق می‌کنند یا به‌صورت قرص در اختیار شما قرار می‌دهند.

این ماده توسط غده تیروئید جذب می‌شود سپس، با کمک یک گاما کمرا تصاویری را از تیروئید ثبت می‌کنند. این اسکن هسته ای به پزشکان کمک می‌کند تا نوع فعالیت این غده را بسنجند و مشکلات و بیماری‌های مختلف آن را تشخیص دهند.

موارد کاربرد اسکن تیروئید

به‌طورکلی، اسکن تیروئید برای تعیین عملکرد، اندازه و شکل این غده بکار می‌رود. از مهم‌ترین کاربردهای این روش تشخیصی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشخیص عملکرد صحیح غده تیروئید
• شناسایی مشکلاتی مانند پرکاری تیروئید با دو ماده راديواكتيو متفاوت (تكنسيوم و يا يد نشاندار) با هدف وجود یک گره و يا چندين گره و يا بيمارى گريوز و …
• بررسی ندول‌های کشف شده
• تشخیص توده یا التهاب
• بررسی تاثیر داروهای مصرفی روی غده
• مسجل شدن تشخيص در بيماران مشکوک به التهاب تيروييد (تيروييديت‌هاى تحت حاد)

انواع روش‌های اسکن تیروئید

روش‌های مختلفی برای انجام اسکن هسته ای تیروئید وجود دارد که عبارتند از:

اسکن معمولی هسته‌ای تیروئید

بعد از تزريق مقدار جزيى ماده راديواكتيو به بيمار، بيست دقيقه بعد بيمار روی یک میز دراز می‌کشد و سر را به عقب متمایل می‌سازد تا گردن‌ کشیده شود.

برای عکس گرفتن از یک اسکنر یا دوربین استفاده می‌شود که از زوایای مختلف از گلوی شما تصویر تهیه می‌کند. در حین تصویربرداری باید بدون حرکت بمانید تا تصویر بهتری گرفته شود.

آزمايش ميزان جذب يدراديواكتيو (RAIU)

اين اسكن در اكثر موارد در بيماران با پركارى غده تيروييد انجام مى‌شود.

بيمار مقدار كمى از ماده يد راديواكتيو را به صورت مايع مى‌نوشد و سپس ميزان عملكرد غده تيروييد طى ٤ تا ٦ ساعت و سپس ٢٤ ساعت بعد، در بخش پزشكى هسته‌اى سنجيده مى شود.

روش بررسی متاستاتیک

در بيماران با سرطان شناخته شده تيروئيد، پس از جراحى و برداشتن كامل غده تيروييد، با هدف بررسى متاستاز، بيمار مقدارى يد راديواكتيو را مى‌نوشد و پس از حدود 2 تا ٧ روز، طبق نظر پزشک متخصص پزشكى هسته‌اى جهت انجام تصويربردارى از كل بدن، مراجعه مى‌كند.

آمادگی های قبل از انجام اسکن

قبل از انجام اسکن هسته ای تیروئید هر دارویی را که مصرف می‌کنید باید به پزشک اطلاع دهید‌. همچنین زنان باردار و شیرده ممکن است از انجام این آزمایش منع شوند مگر به درخواست پزشك متخصص غدد.

بسته به اينكه با چه هدفى اين اسكن براى شما درخواست شده است، آمادگى‌های قبل از انجام نیز متفاوت است. بنابرین حتماً در حين نوبت دهى، برگه آمادگى را از بخش پزشكى هسته‌اى دريافت كنيد.
اما به طور كلى در تمام موارد:
مصرف هر شكل دارويى كه براى پركارى تيروئيد مثل متى مازول يا پروپيل تيو يوراسيل (PTU) و يا براى درمان كم كارى تيروئيد (لووتيروكسين) استفاده مى‌كنيد را به بخش پزشكى هسته‌اى اطلاع دهید. زيرا كه در اكثريت موارد اين داروها بايد طى چند روز قبل از انجام اسكن‌هاى بالا قطع شوند.

برخی از داروها هم وجود دارند که نتایج اسکن تیروئید را تحت تاثیر قرار می‌دهند؛ از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آنتی هیستامین
• شربت سرفه
• مکمل‌های دارای ید
• مولتی ویتامین
• هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH)
• باربیتورات
• کورتیکواستروئیدها
• استروژن
• لیتیوم
• محلول لوگول حاوی ید
• نیترات‌ها
• فنوتیازین‌ها
• تولبوتامید

بنابرین ممکن است پزشک با بررسی دقیق از شما بخواهد به مدت کوتاه از مصرف این داروها پرهیز کنید.

نحوه انجام اسکن تیروئید

همان‌طور که گفتیم، اسکن هسته ای تیروئید روشی است که معمولاً با تزریق یا خوردن قرص ماده رادیواکتیو انجام می‌شود.

در مرحله بعد، از ۶ ساعت تا چند روز زمان نیاز است تا دارو به بدن جذب و امکان تصویربرداری دقیق فراهم شود.

روز آزمایش و باتوجه به روش اسکن، بیمار باید روی تخت دراز بکشد یا روی صندلی بنشیند. در حین اسکن، یک دوربین گاما که قادر به تشخیص اشعه‌های ماده رادیواکتیو است از غده تیروئید عکس می‌گیرد.

سپس تصاویر به‌دست‌آمده در اختیار پزشک معالج قرار می‌گیرد تا اقدامات درمانی انجام شود.

ریکاوری بعد از اسکن تیروئید

اسکن تیروئید به‌تنهایی مشکلی برایتان ایجاد نمی‌سازد و بعد از انجام آن می‌توانید به زندگی روزمره بازگردید. تنها نکته مهم در این روش، وجود ماده رادیواکتیو است که با نوشیدن آب فراوان باید آن ‌را از بدن خارج سازید.

برای اطمینان بیشتر بهتر است سرویس بهداشتی را بعد از استفاده کاملا بشویید تا دیگران آلوده نشوند.

یادتان باشد پس از اتمام اسکن هسته ای تیروئید درباره از سرگیری داروهای خود با پزشک مشورت کنید.

عوارض و خطرات اسکن هسته ای تیروئید

در آزمایش تیروئید مانند اسکن اسپکت از مقدار کمی اشعه استفاده می‌شود که بزرگترین نگرانی بیماران است. در این رابطه باید بگوییم که مقدار اشعه مورد استفاده در این روش تشخیصی هیچگونه عوارضی به‌دنبال ندارد و نسبتاً بی‌خطر است.

از عوارض‌ مرسوم این اسکن می‌توان به واکنش آلرژیک به ماده رادیواکتیو اشاره کرد که به‌ندرت رخ می‌دهد.

همچنین لازم‌ به‌ذکر است که انجام اسکن تیروئید به زنان باردار و شیرده توصیه نمی‌شود.

نتایج جواب اسکن تیروئید چه مواردی را نشان می‌دهد؟

جواب اسکن هسته ای تیروئید به روش‌های مختلف موارد زیر را نشان می‌دهد:

• گواتر ندولر کلوئیدی
• بیماری گریوز که زیرمجموعه پرکاری تیروئید است.
• تیروئیدیت بدون درد
• گواتر ندولر سمی
• میزان و نحوه گسترش سرطان تیروئید
• مرحله اولیه تیروئیدیت هاشیموتو
• پرکاری تیروئید بر اثر مصرف داروهای تیروئیدی
• کم کاری تیروئید
• التهاب غده تیروئید