شروع به‌موقع فرایند درمان در‌ گرو تشخیص درست بیماری است. امروزه، برای تشخیص بیماری‌ها از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که اسکن اسپکت (SPECT Scan) یکی از تخصصی‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود. در این روش، دستگاه اسپکت برای تصویربرداری سه بعدی از نواحی مختلف داخلی بدن بکار می‌رود. در این روش علاوه بر تصویربرداری ارگان‌های مختلف، نحوه کارکرد اندام‌ها نیزمشخص می‌شود.

تصویربرداری اسپکت برای تشخیص بیماری‌های قلبی، مغزی، ریوی و انواع تومورها کاربرد دارد.

اسکن اسپکت چیست؟

اسکن اسپکت یک روش‌ غیرتهاجمی برای تشخیص بیماری‌های مختلف است که از رادیودارو برای تصویربرداری سه بعدی از ارگان‌های داخلی بدن استفاده می‌کند.

کارکرد رادیودارو بدین صورت است که انرژی موجود در بافت‌ها را به‌شکل اشعه گاما خارج می‌کند. این پرتوها توسط دستگاه تصویربرداری اسپکت دریافت می‌شوند که با انجام فرایندی آن‌ها را صورت تصویر قابل درک ارائه می‌دهد.

ماده رادیودارو در نواحی که دارای گرفتگی یا فعالیت کمتر هستند، تجمع پیدا می‌کنند. در تصاویر دریافتی، این نواحی رنگ تیره‌ یا خاکستری‌‌ دارند که براساس آن می‌توان وجود مشکل را تشخیص داد.

کاربردها

اسکن اسپکت با کمک یک ماده مخصوص و دوربین گاما به تصویر‌برداری سه بعدی از بدن می‌پردازد. این اسکن هسته ای برای تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌ها به‌کار می‌برند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

اختلالات مغزی

• تشخیص اختلالات عروق مغزی مثل بیماری مویامویا
• تشخیص صرع و تشنج
• بیماری پارکینسون
• آلزایمر
• سکته
• آسیب مغزی

ناراحتی قلبی

• گرفتگی عروق
• پمپاژ ضعیف خون
• شریان باریک

مشکلات استخوانی

• تشخیص شکستگی پنهان
• سرطان استخوان
• عفونت استخوان

انواع تصویربرداری اسپکت

اسکن اسپکت برای تصویربرداری از نواحی مختلف بدن بکار گرفته می‌شود و به تشخیص بهتر بیماری‌ها کمک می‌کند. رایج‌ترین انواع آن عبارتند از:

اسکن اسپکت مغزی

در‌ این اسکن، جریان خون در مغز ردیابی خواهد شد و نواحی فعال یا با فعالیت‌ کمتر شناسایی می‌شوند. این روش برای تشخیص بیماری‌هایی مانند سکته، زوال عقل، پارکینسون و سایر مشکلات مغزی کاربرد فراوانی دارد.

اسکن اسپکت قلبی

این نوع از اسکن نحوه کارکرد قلب را به‌نمایش می‌گذارد. به‌طور مثال تصاویر دریافتی، گرفتگی رگ‌های خونی و انسداد عروق را به‌خوبی نشان می‌دهند‌. با کمک این تصاویر می‌توان از بروز مشکلات حاد قلبی جلوگیری کرد.

اسکن اسپکت استخوان

گاهی شکستگی مخفی یا تومورهایی در استخوان وجود دارد که با عکسبرداری معمولی مشخص نمی‌شود‌. در‌ اینجا باید به‌سراغ اسپکت بروید تا تصاویر دقیقی از استخوان را مشاهده کنید.

چگونه برای اسکن اسپکت آماده شویم؟

قبل از مراجعه به مرکز پزشکی هسته‌ای سعی کنید لباس راحت بپوشید و وسایل فلزی مانند طلا، ساعت، گردنبند را در خانه قرار دهید. برای انجام تصویربرداری اسپکت از ماده مخصوصی استفاده می‌شود که جذب آن در بدن افراد، متفاوت‌ است.

زمانی‌که برای انجام اسکن اسپکت به مرکز می‌روید، رادیودارو را به شما تزریق می‌کنند. اینکه چند ساعت یا چند روز قبل از اسکن به تزریق این ماده نیاز دارید، تصمیمی است که باید توسط پزشک گرفته شود.

این موارد در مجتمع پزشکی صدر از قبل به شما اطلاع داده می‌شود تا با آمادگی کامل برای اسکن مراجعه کنید.

نحوه آزمایش

بعد از آماده شدن برای انجام اسکن اسپکت، پزشک طبق مراحل زیر پیش می‌رود:

• در ابتدا یک ماده رادیودارو که نواحی دارای مشکل را در تصویربرداری برجسته می‌کند به شما تزریق می‌شود. البته گاهی مواقع نیز این ماده را به‌صورت خوراکی یا استنشاقی به شما می‌دهند. این ماده در نقاط خاصی از بدن تجمع می‌یابد و به وضوح بیشتر تصاویر کمک می‌کند. ماده رادیودارو تقریباً بی‌خطر است و بعد از ۲۴ ساعت از بدن شما خارج می‌شود.
• در مرحله بعد، گاما کمرا که یک دوربین هسته‌ای است انرژی ماده رادیودارو را جستجو می‌کند و از آن نواحی تصویر می‌گیرد. عکس این دوربین روی دستگاه نقش می‌بندد و چاپ می‌شود که پزشک با کمک آن می‌تواند به بیماری پی‌ ببرد.

مراقبت‌های بعد از اسکن

تنها نگرانی که بعد از انجام اسکن مغز، قلب و‌ استخوان با روش اسکن اسپکت وجود دارد، آن‌ است که رادیوداروی تزریق شده‌ در بدن باقی بماند.

باید بدانید که این ماده در عرض چند ساعت از طریق ادرار از بدن شما خارج می‌شود. برای اطمینان بیشتر بهتر است بعد از اسکن، مایعات بیشتری بنوشید تا فرایند خروج سرعت یابد.

خطرات اسکن اسپکت چیست؟

تصویربرداری اسپکت مانند پت اسکن روش ایمن و غیرتهاجمی به حساب می‌آید. از مواردی که ممکن است برای فرد خطراتی ایجاد کند می‌توان به خونریزی، درد و تورم در ناحیه تزریق یا حساسیت بدن به‌ رادیودارو اشاره کرد.

از نگرانی‌های اصلی انجام آن خطرات ناشی از تشعشعات است. در طی این فرایند، از مقدار کمی پرتو استفاده می‌شود که خطر بالقوه‌ای در طولانی مدت به‌حساب نمی‌آید. در نظر بگیرید که انجام مکرر آن ممکن است عوارضی را برای بدن ایجاد کند.

لازم به‌ذکر است اگر با احتمال بارداری مواجه هستید یا دوران شیردهی را سپری می‌کنید باید به پزشک خود اطلاع دهید.

تفسیر نتایج اسکن اسپکت و اقدامات بعدی

تفسیر‌ نتایج این اسکن توسط رادیولوژیست انجام می‌شود؛

تفسیر نتایج اسکن باید توسط رادیولوژیست یا پزشک متخصص هسته‌ای انجام شود. وی برای اطلاع پزشک گزارش کاملی را می‌نویسد و با تصاویر اسکن برای او ارسال می‌کند. تصاویری که در اسکن تهیه می‌شود دارای رنگ‌هایی است که نشان می‌دهد چه نواحی از بدن ماده رادیودارو را بهتر جذب کرده است.