در سال‌های اخیر روش‌های کم‌تهاجمی برای درمان مشکلات مفصلی پیشرفت زیادی کرده است. آرتروسکوپی به‌عنوان یکی از این روش‌ها، امکان تشخیص و درمان آسیب‌های مفصل را با دقت و حداقل تهاجم فراهم می‌کند.

آرتروسکوپی چیست؟

آرتروسکوپی یک عمل جراحی کم‌تهاجمی است که با استفاده از یک لوله باریک مجهز به منبع نور و دوربین ویدیویی (آرتروسکوپ)، برای درمان مشکلات مفاصل انجام می‌شود. جراح لوله را از طریق یک برش کوچک وارد مفصل می‌کند تا تصاویر داخلی آن را روی مانیتور با وضوح بالا مشاهده کند.

آرتروسکوپی نوعی آندوسکوپی است که امکان بررسی و دسترسی به ساختارهای داخلی مفصل را بدون ایجاد برش بزرگ فراهم می‌آورد.

کاربردهای آرتروسکوپی

به‌طورکلی، جراحی آرتروسکوپی برای تشخیص و درمان مفاصل، زمانی که دردناک، متورم یا سفت باشند، استفاده می‌شود. این روش معمولاً روی مفاصل زیر انجام می‌گیرد:

• زانو
• شانه
• آرنج
• مچ
• لگن
• مچ دست

همچنین وقتی مفصل قفل شود، از جای خود خارج شود یا ناپایدار باشد، آرتروسکوپی می‌تواند کمک کند.

بررسی سلامت مفصل بعد از آسیب ورزشی یا بیماری‌های مزمن مانند آرتروز هم از دیگر استفاده‌های آن است. نکته مهم این است که این روش معمولاً زمانی انجام می‌شود که روش‌های دیگر جواب‌گو نباشند.

در برخی موارد، جراح می‌تواند طی عمل، بافت‌های آسیب‌دیده را ترمیم کند. این ترمیم شامل غضروف، رباط‌ها یا خارج‌کردن قطعات آزاد داخل مفصل است.

انواع آرتروسکوپی

عمل آرتروسکوپی بسته به مفصل مورد نظر، انواع مختلفی دارد.

• آرتروسکوپی زانو: رایج‌ترین نوع است و معمولاً برای درمان پارگی‌های منیسک، آسیب رباط‌ها و ناپایداری مفصل انجام می‌شود. خارج‌کردن قطعات آزاد استخوان یا غضروف نیز از دیگر کارکردهای این نوع آرتروسکوپی است.
• آرتروسکوپی شانه: برای بررسی و ترمیم پارگی لابروم شانه، التهاب مفصل و محدودیت حرکتی مفید است. درمان گیرکردگی مفصل و التهاب تاندون‌ها نیز از دیگر موارد استفاده هستند.
• لگن و مفصل: این روش در لگن و ران برای تشخیص و اصلاح گیرکردگی مفصل، مشکلات غضروفی و آسیب لابروم استفاده می‌شود.
• آرتروسکوپی مچ پا: معمولاً برای رفع ناپایداری مفصل، آسیب‌های لیگامان و پارگی غضروف به کار می‌رود.
• آرنج: این نوع عمل جراحی آرنج برای ترمیم پارگی رباط‌ها، درمان آرتروز آرنج و بررسی التهاب مفصل کاربرد دارد.
• آرتروسکوپی مچ دست: برای مشکلاتی مانند فشردگی عصب و پارگی لیگامان‌ها انجام می‌شود. بررسی سینوویت یا التهاب اولیه روماتوئید نیز از دیگر کاربردهای آن است.

آمادگی لازم برای عمل آرتروسکوپی

آمادگی برای عمل، به مفصل مورد نظر و نوع بیهوشی بستگی دارد.

ابتدا باید با تیم پزشکی درباره داروهایی که مصرف می‌کنید مشورت کنید. برخی داروها و مکمل‌ها ممکن است خطر خون‌ریزی را افزایش دهند و باید قبل از عمل قطع شوند.

همچنین ممکن است پزشک برخی از تست‌ها شامل آزمایش‌ خون، رادیولوژی، ام آر آی و دیگر روش‌ها  را قبل از عمل تجویز کند.

بسته به نوع بیهوشی، معمولاً لازم است حداقل هشت ساعت قبل از عمل از خوردن غذاهای جامد خودداری کنید.

بهتر است از قبل برای رفت‌وآمد بعد از عمل برنامه‌ریزی کنید، زیرا نمی‌توانید خودتان رانندگی کنید.

لباس‌های گشاد و راحت بپوشید تا پس از عمل به‌راحتی تعویض شوند.

در روز عمل، دوش‌گرفتن یا استحمام بسیار مناسب است؛ زیرا خطر عفونت را کم می‌کند. همچنین لازم است داروهای روزمره خود را همراه داشته باشید.

نحوه جراحی آرتروسکوپی

ابتدا بیمار لباس‌های معمولی و زیورآلات خود را درمی‌آورد و لباس بیمارستانی می‌پوشد. پزشک داروی آرام‌بخش یا بیهوشی را به‌شکل وریدی تزریق می‌کند.

بسته به نوع عمل و شرایط بیمار، جراح از بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی استفاده می‌کند.

در مرحله بعد، جراح بیمار را در موقعیت مناسب قرار می‌دهد و مفصل را با تورنیکت یا پرکردن با مایع استریل، گشاد می‌کند تا دید داخل مفصل بهتر شود. جراح یک برش کوچک 2 تا 3 میلی‌متری برای ورود دوربین آرتروسکوپ ایجاد می‌کند و تصاویر مفصل را روی مانیتور مشاهده می‌کند.

ممکن است پزشک برش‌های کوچک دیگری هم در اطراف مفصل ایجاد کرده و ابزارهای نازک جراحی را وارد ‌کند. با این ابزارها بافت‌های آسیب‌دیده را برش می‌دهند، قطعات آزاد استخوان و غضروف را خارج می‌کنند و پارگی‌های بافت را ترمیم می‌کنند.

پس از اتمام جراحی، پزشک برش‌ها را با بخیه یا نوار استریل می‌بندد و پانسمان می‌کند.

عمل جراحی آرتروسکوپی چقدر طول می‌کشد؟

عمل آرتروسکوپی معمولاً بین ۳۰ دقیقه تا 2 ساعت طول می‌کشد. در شرایط پیچیده بیمار، ممکن است زمان بیشتر صرف شود.

مراقبت‌های بعد از عمل آرتروسکوپی

پس از اتمام عمل، بیمار چند ساعت در اتاق ریکاوری تحت نظر پرسنل می‌ماند تا اثرات بیهوشی کاهش یابد. پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش درد و التهاب تجویز کند.

در منزل، رعایت روش R.I.C.E بسیار کمک‌کننده است:

• Rest (استراحت)
• Ice (استفاده از یخ)
• Compression (فشرده‌سازی با بانداژ یا پوشش مناسب)
• Elevation (بالا نگه داشتن عضو جراحی‌شده)

در برخی موارد، پزشک استفاده از بریس، آتل، عصا یا شانه‌بند را برای حفاظت مفصل توصیه می‌کند. حرکت‌های کنترل‌شده و تمرینات فیزیوتراپی پس از چند روز آغاز می‌شود. این ورزش‌ها نقش مهمی در بازسازی عضلات و جلوگیری از خشکی مفصل دارند.

در روزهای بعد از عمل پانسمان‌ باید خشک نگه داشته شود. اگر بیمار قصد شست‌وشوی عضو را دارد، لازم است روی پانسمان پلاستیک بکشد تا خیس نشود.

یخ‌ درمانی هر 2 یا 3 ساعت به کاهش تورم کمک می‌کند و در صورت انجام عمل روی پا، بالا نگه داشتن عضو و استفاده از جوراب فشاری توصیه می‌شود.

در صورت وجود تب، درد شدید غیرقابل کنترل با دارو، ترشحات از محل برش، تورم، تغییر رنگ پوست یا بی‌حسی و سوزن‌سوزن‌شدن بافت، لازم است بیمار سریعاً به پزشک اطلاع دهد.

عوارض و خطرات آرتروسکوپی

به‌طور کلی عوارض و خطرات جراحی آرتروسکوپی نادر هستند، اما برخی از آن‌ها ممکن است رخ دهند.

این عوارض شامل:

• عفونت محل جراحی
• تشکیل لخته خون در وریدهای عمقی (معمولاً در پاها)
• خون‌ریزی داخل مفصل
• آسیب به بافت‌های اطراف، اختلالات عصبی موقت
• بی‌حسی و درد مداوم

 بعد از عمل، ممکن است مفصل دچار سفتی شود و بهبودی کامل نیازمند فیزیوتراپی باشد.

با مراقبت مناسب و پایبندی به توصیه‌های پزشکی، خطرات معمولاً کنترل می‌شوند.