سرخوردگی مهره کمر یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند تاثیرات زیادی بر کیفیت زندگی افراد بگذارد. این اختلال که به دلیل جابه‌جایی یا آسیب به مهره‌های ستون فقرات رخ می‌دهد، اغلب باعث دردهای شدید و محدودیت‌های حرکتی می‌شود.

درمان‌های موجود برای سرخوردگی مهره کمر متنوع هستند و بسته به‌شدت آسیب و ویژگی‌های فردی هر بیمار توصیه می‌شوند. 

در این متن، به بررسی علل، انواع و درجات، روش‌های تشخیص و درمان سرخوردگی مهره کمر می‌پردازیم تا به بیماران کمک کنیم درباره شرایط خود و راه‌هایی که پیش رو دارند، بهتر تصمیم بگیرند.

سرخوردگی مهره کمر چیست؟

سرخوردگی مهره کمر یا اسپوندیلولیستزیس، وضعیتی است که در آن یک مهره از جایگاه طبیعی خود در ستون فقرات خارج شده و به‌سمت جلو یا عقب می‌لغزد. این اختلال معمولاً در ناحیه کمری ستون فقرات رخ می‌دهد و می‌تواند فشار زیادی بر روی اعصاب اطراف وارد کند که موجب بروز درد، ضعف و مشکلات حرکتی می‌شود.

اسپوندیلولیستزیس بسته به‌ شدت تغییرات و جابه‌جایی مهره‌ها، می‌تواند از علائم خفیف تا مشکلات جدی‌تری مانند فشردگی عصبی و اختلالات حرکتی گسترش یابد.

دلایل سرخوردگی مهره کمر چیست؟

• پیری و فرسایش طبیعی دیسک‌های ستون فقرات: در نتیجه آرتروز پیری، به‌تدریج دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات تحلیل می‌روند و باعث جابه‌جایی مهره‌ها می‌شوند.
• مهره‌های نازک‌تر از حد معمول: در برخی افراد، مهره‌ها به‌طور طبیعی نازک‌تر هستند که موجب آسیب‌پذیری بیشتر آن‌ها می‌شود.
• آسیب‌های ورزشی: ضربه‌های وارده به ستون فقرات، به‌ویژه در ورزش‌های پربرخورد یا ورزشکاران حرفه‌ای.
• جهش‌های رشد در کودکان و نوجوانان: تغییرات سریع در رشد جسمی می‌تواند فشار اضافی به ستون فقرات وارد کند.
• ضربه‌ها و حوادث
• عوامل ژنتیکی
• آسیب‌های استخوانی: بیماری‌هایی مانند سرطان یا پوکی استخوان می‌توانند موجب ضعف و جابه‌جایی مهره‌ها شوند.

انواع و درجات سرخوردگی مهره کمر

این عارضه می‌تواند به انواع و درجات مختلفی تقسیم شود که در ادامه هرکدام را بررسی می‌کنیم.

• سرخوردگی ناشی از تحلیل‌رفتگی: این نوع، ناشی از آرتروز و فرسایش مفاصل و دیسک‌های ستون فقرات است که به‌مرور زمان رخ می‌دهد و شایع‌ترین نوع سرخوردگی مهره کمر است.
• سرخوردگی ایستمی: در این نوع، شکاف در بخش «پارس اینترآرتیکولاریس» (نوار استخوانی اتصال‌دهنده مهره‌ها) باعث جابه‌جایی آن‌ها می‌شود. معمولاً در کودکان رخ می‌دهد، اما علائم آن ممکن است در بزرگسالی نمایان شود.
• سرخوردگی مادرزادی: این نوع ناشی از نقص در رشد استخوان‌های ستون فقرات از بدو تولد است که مفاصل را ضعیف کرده و باعث جابه‌جایی مهره‌ها می‌شود.
• سرخوردگی تروماتیک: ناشی از آسیب‌های شدید به ستون فقرات مانند تصادفات یا سقوط است.
• سرخوردگی پاتولوژیک: به دلیل اختلالاتی مانند پوکی یا تومور استخوان، بیماری کیفوز و موارد دیگر ساختار ستون فقرات ضعیف می‌شود.
• سرخوردگی جراحی: این نوع سرخوردگی پس از جراحی‌ ستون فقرات رخ می‌دهد که در آن، به دلیل عدم تثبیت مناسب پس از عمل، مهره‌ها جابه‌جا می‌شوند.

درجه‌بندی سرخوردگی مهره‌ها براساس درصد جابه‌جایی مهره‌ها صورت می‌گیرد. براساس سیستم میردینگ، این درجات به‌شرح زیر است:

• درجه 1: جابه‌جایی 1 تا 25% مهره‌ها
• درجه 2: جابه‌جایی 26 تا 50%
• درجه 3: جابه‌جایی 51 تا 75%
• درجه 4: جابه‌جایی 76 تا 100%
• درجه 5: جابه‌جایی کامل مهره‌ها (سوندیلوپتوزیس)

تشخیص سرخوردگی مهره کمر

برای تشخیص اسپوندیلولیستزیس، پزشک ابتدا تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند. همچنین از او می‌خواهد تا علائم خود، از جمله زمان شروع درد، مکان آن و عوامل احتمالی که باعث تشدید علائم شده‌اند، مانند آسیب‌های ورزشی یا بلندکردن اجسام سنگین را توضیح دهد.

سپس پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد که شامل حرکت‌دادن پاها در وضعیت‌های مختلف و فشاردادن نواحی مختلف ستون فقرات برای شناسایی محل درد و شدت علائم است. این آزمایش‌ها به تشخیص محل مشکل کمک می‌کنند.

ارزیابی عصبی نیز برای تشخیص آسیب عصبی احتمالی انجام می‌شود. پزشک ممکن است با استفاده از چکش پزشکی، رفلکس‌های عصبی را بررسی کند و به بررسی حساسیت پوست در برابر تحریکات مختلف بپردازد.

علاوه‌بر موارد فوق، تصویربرداری به کمک روش‌های مختلف مانند رادیوگرافی استخوان برای مشاهده جابه‌جایی مهره‌ها و آسیب‌های احتمالی انجام می‌شود.

در صورت نیاز به جزئیات بیشتر، سی ‌تی اسکن و ام ‌آر‌ آی برای مشاهده وضعیت دقیق مهره‌ها، دیسک‌ها و بافت‌های نرم اطراف، توصیه می‌شود.

در برخی موارد نادر، اسکن هسته ای استخوان نیز برای بررسی آسیب‌ها و فرآیندهای التهابی کاربرد دارد.

روش‌های درمان سرخوردگی مهره کمر

درمان سرخوردگی مهره کمر شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی است که بسته به‌شدت بیماری و پاسخ بیمار به درمان‌های اولیه در کلینیک درد انتخاب می‌شوند.

روش‌های غیرجراحی

• استراحت مطلق: گاهی اوقات فقط کافیست برای مدتی از فعالیت‌های شدید فیزیکی و ورزشی دوری کنید.
• دارودرمانی: هرگونه تجویز و مصرف دارو باید تحت نظر پزشک انجام شود. داروهای مسکن غیراستروئیدی برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند. این داروها به تسکین علائم کمک می‌کنند، اما باید از مصرف طولانی‌مدت آن‌ها خودداری کنید.
• کورتیکواستروئیدها: در مواردی که درد شدید باشد، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی را تجویز کند تا التهاب را کاهش داده و درد را کنترل کند. این داروها ممکن است به‌صورت تزریق مستقیم به ناحیه آسیب‌دیده تجویز شوند.
• فیزیوتراپی: به تقویت عضلات اطراف ستون فقرات کمک می‌کند. تمرینات تقویتی برای عضلات کمر و شکم، فشار وارد بر مهره‌ها را کاهش داده و انعطاف‌پذیری و حرکت را بهبود می‌بخشد. فیزیوتراپیست‌ها همچنین تمریناتی برای کشش عضلات پشت و همسترینگ‌ به بیماران می‌دهند.
• پوشیدن بریس: پزشک در موارد غیرحاد، ممکن است به‌جای جراحی استفاده از بریس کمر را پیشنهاد کند. کمک می‌کند تا ستون فقرات تثبیت و از حرکت‌های اضافی آن جلوگیری شود.

روش‌های جراحی

اگر درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند؛ جراحی دیسک کمر ممکن است لازم شود. دو نوع جراحی اصلی برای درمان سرخوردگی مهره کمر عبارتند از:

1. جراحی فیوژن ستون فقرات: در این جراحی، مهره‌ها با استفاده از میله‌، پیچ‌ها و پیوند استخوان به یکدیگر متصل می‌شوند.
2. دکمپرسیون لومبار: در این روش، فشار روی عصب‌های فشرده‌شده کاهش می‌یابد. این جراحی ممکن است برای بیمارانی که درد شدید یا بی‌حسی در پاها دارند، انجام شود.

انتخاب روش درمان بستگی به‌شدت علائم، نوع سرخوردن مهره و وضعیت کلی بیمار دارد و پزشک پس از ارزیابی دقیق تصمیم می‌گیرد که کدام درمان بهترین گزینه است.