اگر به هر دلیلی سلول‌های کبد دچار آسیب شوند یا عملکرد آنها مختل شود، خطر بزرگی بیمار را تهدید می‌کند. گاهی انجام آزمایش خون و اسکن برای تشخیص و تعیین مرحله دقیق بیماری‌های کبد کافی نیست. در این شرایط، ممکن است پزشک به شما بیوپسی کبد را پیشنهاد دهد. در طول بیوپسی یا نمونه‌ برداری کبد، پزشک با استفاده از یک سوزن نازک نمونه کوچکی از بافت کبد می‌گیرد.

سپس نمونه را برای آزمایشگاه ارسال می‌کند تا پاتولوژیست آن را زیر میکروسکوپ بررسی کند. اصولاً پاتولوژیست به‌دنبال یافتن تغییراتی در سلول‌های تشکیل‌دهنده بافت است تا به تشخیص بیماری کمک کند.

بیوپسی یا نمونه‌ برداری کبد چیست؟

نمونه برداری یا بیوپسی کبد یک روش پزشکی است که در آن مقدار کمی از بافت کبد با جراحی برداشته می‌شود تا بتوان آن را در آزمایشگاه آنالیز کرد.

روش بیوپسی ازآنجایی‌که اطلاعات مهمی در مورد وضعیت کبد فاش می‌کند؛ معمولاً برای ارزیابی بیماری‌هایی مانند سیروز یا تنبلی کبد، فیبروز کبدی، عفونت، التهاب یا سرطان کبد انجام می‌شود.

بیوپسی کبد چه مواردی را نشان می‌دهد؟

معمولاً اگر پزشک نسبت به نتایج آزمایش خون و تصویربرداری مشکوک شده و همزمان متوجه علائم زیر شود، دستور انجام نمونه‌ برداری کبد را می‌دهد:

• مشکلات سیستم گوارشی
• درد مداوم شکم
• ظهور یک توده در بخش بالا و راست شکم
• تب‌های مداوم و غیرقابل توضیح

زیرا بیوپسی کبد برای کمک به تشخیص و مرحله‌بندی برخی بیماری‌های کبدی مانند موارد زیر، دقیق‌ترین روش است:

• بیماری کبد چرب غیرالکلی (معمولا منجر به ایجاد اسکار در بافت کبد می‌شود)
• بیماری کبد الکلی یا آسیب کبدی ناشی از سوءمصرف الکل
• هپاتیت (التهاب کبد) مزمن B یا C
• هپاتیت خودایمنی
• فیبروز یا سیروز کبدی
• سرطان کبد
• سیروز صفراوی اولیه
• کلانژیت اسکلروزان اولیه
• هموکروماتوز (در اثر وجود آهن بیش‌ازحد در خون)
• بیماری ویلسون (یک بیماری ارثی و دژنراتیو کبدی در اثر وجود مس اضافی در بدن)

بنابراین برخلاف باور عموم مردم، اگر پزشک این آزمایش را تجویز کند به این معنی نیست که بیمار حتماً سرطان دارد.

انواع نمونه برداری کبد

سه نوع روش برای نمونه‌ برداری کبد وجود دارد که عبارتند از:

بیوپسی کبد از راه پوست

رایج‌ترین و کم‌تهاجمی‌ترین روش است. در طی آن پزشک پس از بی‌حسی موضعی، سوزن را برای بیوپسی مایع مستقیم از طریق پوست شکم وارد کبد می‌کند.

نمونه برداری کبد به روش لاپاراسکوپی

برای انجام این روش ابتدا بیهوشی عمومی دریافت می‌کنید. سپس لوله نازک دستگاه لاپاروسکوپ از طریق یک برش کوچک در پوست وارد شکم می‌شود. این لوله دارای یک دوربین فیلمبرداری کوچک است و کمک می‌کند تا پزشک بتواند داخل شکم را روی صفحه کامپیوتر ببیند.

در نهایت، لوله دیگری برای برداشتن نمونه و بیوپسی برشی وارد شکم شما می‌شود.

بیوپسی وریدی کبد

اگر مشکل لخته شدن خون یا جمع شدن مایع در شکم دارید، ممکن است برای نمونه ‌برداری از این روش استفاده شود. در طی آن بعد از بی‌حسی موضعی, یک برش در رگ گردن ایجاد می‌شود. سپس یک لوله توخالی از طریق ورید به سمت کبد قرار می‌گیرد تا نمونه‌های بافت از طریق این لوله برداشته ‌شوند.

آمادگی‌های قبل از بیوپسی کبد

نمونه‌ برداری کبد نیاز به آمادگی زیادی ندارد. بسته به شرایط شما پزشک ممکن است بخواهد که از قبل به نکات زیر توجه کنید:

• تحت معاینه فیزیکی قرار بگیرید.
• سابقه پزشکی کامل خود را ارائه دهید.
• چند روز مصرف داروهایی مانند مسکن‌ها، داروهای ضدانعقاد و برخی مکمل‌ها که باعث افزایش خطر خونریزی می‌شوند را متوقف کنید.
• از 8 ساعت قبل، از مصرف انواع نوشیدنی و مواد غذایی پرهیز کنید.
• ترتیبی دهید که کسی شما را به خانه برساند.

نحوه انجام نمونه‌ برداری کبد

اصولاً نحوه انجام این آزمایش بسته به شرایط شما و عملکرد پزشک متفاوت است. به عنوان مثال، اگر پزشک بخواهد از قسمت خاصی از کبد نمونه‌برداری کند، بیوپسی در بخش رادیولوژی انجام می‌شود. زیرا لازم است همزمان از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی کبد، ام آر آی یا سی تی اسکن استفاده شود.

به‌طورکلی، برای انجام هرکدام از انواع نمونه‌ برداری کبد، مراحل زیر طی می‌شوند:

• ابتدا از شما خواسته می‌شود که لباس، جواهرات یا سایر اشیایی که همراهتان هستند را بردارید. سپس لباس مخصوص یا گان می‌پوشید.
• اگر لازم باشد، از طریق تزریق داخل وریدی آرامبخش یا بیهوشی عمومی دریافت خواهید کرد. امکان بی‌حسی موضعی نیز وجود دارد.
• معمولاً به پشت دراز می‌کشید و بازوی راست بالای سرتان است. در این حالت، پزشک ناحیه‌ای را که بیوپسی در آن انجام می‌شود، علامت‌گذاری می‌کند.
• پوست روی کبد شما با محلول استریل ضدعفونی می‌شود.
• به روشی که از قبل تعیین‌شده، نمونه بافت کبد برداشته و محل برش پانسمان می‌شود.
• در نهایت، نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود.

بعد از بیوپسی کبد

معمولاً بعد از نمونه‌ برداری، به مدت 2 تا 4 ساعت در اتاق ریکاوری استراحت خواهید کرد. اگر مشکلی نباشد، ترخیص خواهید شد و پزشک یک دستورالعمل کامل به شما ارائه می‌دهد. از نکات قابل توجه در این دستورالعمل، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حداقل به مدت 24 ساعت در منزل استراحت کنید.
• محل بیوپسی ممکن است برای چند روز درد داشته باشد. داروی ضددرد را طبق توصیه پزشک مصرف کنید. همچنین از خوردن خودسرانه ایبوپروفن و آسپرین خودداری کنید. زیرا با خطر افزایش خونریزی همراه است.
• بانداژ را تا چند روز دست نزنید.
• برای چند روز تا یک هفته از انجام فعالیت‌های بدنی شدید، مانند ورزش حرفه‌ای و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
• مصرف سیگار و الکل تا دو هفته ممنوع است.

عوارض بیوپسی کبد

برخی از عوارض رایج عبارتند از:

• تورم، درد و کبودی در محل بیوپسی
• خونریزی شدید و طولانی‌مدت از محل
• عفونت در نزدیکی محل نمونه برداری
• آسیب به اندام‌های دیگر و بروز مشکلاتی مانند نشت صفرا و پنوموتوراکس

آیا نمونه‌برداری از کبد خطرناک است؟

طبق تجربه، یک روش معمول و به طور کلی ایمن است. زیرا عوارض جدی آن نادر و خطر بروز عوارض تهدیدکننده زندگی آن 0.1% برآورد شده است. طبق مطالعات انجام‌شده، از هر 2500 نمونه‌برداری از کبد، در 1 مورد عوارض نگران‌کننده هستند.

می‌توان گفت که شایع‌ترین عوارض بیوپسی کبد، درد موقت و فشار خون پایین است که اغلب طی چند روز به‌صورت خود‌به‌خود برطرف می‌شوند.

نحوه تفسیر جواب بیوپسی کبد

همانطورکه ذکر شد، پس از بیوپسی نمونه بافت کبد شما به آزمایشگاه می‌رود. جایی‌که پاتولوژیست آن را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند. در نهایت نیز طبق دانش و مهارت خود گزارشی می‌نویسد و توضیح می‌دهد که چه یافته‌هایی بدست آورده است.

در واقع این گزارش همان تفسیر جواب بیوپسی است و پزشک طبق آن روند درمان را تعیین می‌کند.

معمولاً برای دریافت این گزارش، باید چند روز تا یک هفته صبر کنید.